25 July 2016

Bethel & Ethel

Bethel Lalrinfeli hi Zemabawk nula a ni a, kum 2014 khan Mizoram University ațangin MA English a zir zo a ni. Betheli PUC-a a kal lai, kei GAC-a ka kal lai, August ni 12, 2011 khan Vanapa Hall-ah Condom chungchangah Inter-College debate-ah kan intawng a. Kha intihsiaknaah khan 'Condom hi hman loh chuan a dom thlawn mai a ni' ka'n ti viau tak nain, Betheli'n condom meuh rawn phawrha fiah fel fai taka a rawn beih tak avangin, debator mi 10 chuang zingah pakhatna a ni. Khatih laia debate-a ka hneh loh kha, tun hnua a chanchin ka sawi fo Betheli a ni tih ka hre lo!

Kum 2 hnuah Mizoram University-a department ințhenawm kan nih takah chuan kan inhmuin kan inkawm zeuh zeuh va, amah a lo ni reng mai ka ti! A chanchin ka han hriat belh a, 'Systemic, Lupus Erythematosus' (SLE) natna a lo vei reng chu niin. Kum 2012, college a chhuahsan kum ațangin treatment a la țan a. A hnu Mizoram University kawng chhiat em em lai, kawng chhiat avanga kan phun kan phun lai khan, ani SLE treatment la lai chu Zemabawk ațangin bus-in a rawn kal vang vang țhin a lo ni.

A dam țha zawkte a phun peih peiha kan țan laiin, ani SLE treatment la lai chu ngawi rengin class a lo kal țhin a, a treatment lak avangin amah pawh a cher hle. A hmel pawh a thû chhàl a, mahse, nitin a class kal chu ka hmu ziah thung. Sawi chhuak lo mah se, a hmel ațangin natna khirh tak a tuar tih a hriat theih. Hmána Mizoram pum college debate intihsiaknaa a thiam ber kha a ni tih a hriat tawh loh. All India Institute of Medical Science (AIIMS)-ah treatment a la mek a ni.

Ethel Zotluangpuii hi Hlimen nula a ni a, nikum 2015 ațanga WhatsApp group pakhat ațanga inhre țan chauh kan ni. Nula hlim thei tak leh pawisawi lo zet mai a ni a, a kamchhuakte a lawmawmin a bula awm a nual hle. A hming ațang pawha ngaihzawnawm tak, ngainatawm tak a ni. A dam țhat lai, tun hma te chuan zirlaite tan 'Miss' a lo ni tawh a, tunah erawh natna khirh tak takin an beihrawn mek thung.

Ani hi kum 2008 ațang khan SLE natnain a bei tawh a, tun thleng hian tha thlah lovin an la inbuan char char. SLE a ni tih an hriat hmain a ril leh phing TB (tubercolosis) enkawlin damdawiin leh an in a lo kar tawn sek tawh a ni. SLE natna avang hian chauh ngawih ngawihna, khawsik, kam chhung pân, sam tla, taksa nâ leh vûng etc. a awm țhin a, hengte chauh pawh hi beih tham a nih tawh nak alaiin, tun thla thum vel kal ta ațangin a cancer a ni tih an hmu chhuak leh a. Natna chimawm em em pahnih SLE leh cancer chuan ani nula awm nêm an beihrawn ta a; mi zawng zawng hriatpui khawpa nâ a tuar ta a ni.

A natna avangin mi zinga sawi nuam lo tak tak a tawng țhinin ka ring. Nau sawngnawi ang maia inenkawl chang te pawh an nei niin a lang. 'Ethel' lehkhabu tlangzarh ni-ah pawh 'venflon' vuah vá chungin a nih kha, a rawn inlan ni. Chuti chung chuan, ani chu a rawn nui hawk hawk thei. A chang chuan, "Keimah hi midang ni se, ka khawngaih châk," a rawn ti a, "Natna hrik hi hmuh theih emaw, mihring ang hi chu ni se, ka hnek nasa ang chu," te a ti țhin.

He natna chimawm tak, khawvel mihring 10000 zela mi 20-70 velin an neih hi, ka țhiante pahnih, tlangval awmkhauh leh sek țha pui pui pawh ni lo, nula awm nêm leh derdep tak ve ve lehnghalin an lo nei ve hlauh a. An nunah hian thil tam tak ka hmu a, beidawng ngawih ngawih chang an nei a, mahni leh mahni infuih mawlh mawlh chang an nei bawkin ka ring. Huaisen takin an bei lêt mek a, 'huaisen takin an bei lêt mek' kan tih theih nan midang hriatpui lohvin natna leh hrehawm, harsa tak an tuar tlawk tlawk thung.

Lo dam vawng vawng ula ka van ti em!

18 July 2016

Natna Hrik

A chângin min zàltir a,
A changin zâl thei lovin mi awmtir lawi a;
Chesawn thei lova min siamtu leh,
Chesawn lo thei lova min awmtirtu chu,
Natna hrik i lo ni e.

Ka lu bûr chhûngah i luhkhung a,
Pâwn chhuak thei lovin min chàr bet a,
Kan chhungkaw sum bâwm i rawk a,
Rukru leh suamhmang chimawm tak chu,
Natna hrik i lo ni e.

Rual pàwl min châktirtu ni chungin,
Rual pàwl thei lova min siamtu i ni a;
Awhna tinreng min siamsak a,
Dam reng chunga dam min thlakhlelhtirtu,
Natna hrik i lo ni e.

Ka taksa hmun tinah i inzar pharh a,
I duhna lai laiah i kal kual a,
I duh hun hunah min nghaisa a,
In neitu ngai pawimawh lo mikhual tlangnel,
Natna hrik i lo ni e.

Buaipuitu dinhmun ațangin min paih a,
Buaipui ngai rëng rëngin min siam a;
Buaipui zawh hleih theih loh,
Buaipui loh theih lohvin min dahtu,
Natna hrik i lo ni e.

Ka ngaihtuahna i thunun fo va,
Ka taksa i chelh reng țhin a;
Ka ngaina thei chuang rëng rëng lo che.
Min chènchilh rengtu hmelma chimawm ber,
Natna hrik i lo ni e.

Ka lêt tam takin i tè a,
Ka lêt tam takin i màwl a,
Ka lêt tam takin i ràwng a,
Ka lêt tam taka luhlul tihmawh chu,
Natna hrik i lo ni e.

Nangmah vangin khawvel a rùm a,
Mihring na tuar a au va,
Nausen ațanga tar thlenga,
Hmaih lova nghaisa țhintu chu,
Natna hrik i lo ni e.

Zirtirtu Ropui i hmachhawn ngam a,
A hnawhchhuah ngai khawpin i khawsa a;
Kum sàng tam tak liam ta ațanga,
Tun thlenga dam rei nunrawng chu,
Natna hrik i lo ni e.

Melh rum dawna hmuh theih si loh,
Ben hrep dawna khawih tham bawk si loh,
Palzam dawna luhlul viau a,
Hmuhsit dawna theih ngah leh viau si;
Natna hrik i lo ni e.

Theih ni se,
Hrawm vak vak a,
Hnek chawrh chawrh che ka châk țhin.
Ben țhuai țhuai a,
Chum vak vak che ka châk țhin.
Theh thal țhuai a,
Țum vak vak che ka châk țhin.
Reh hrep hnu a,
Bang tauhtir bur bur che ka châk țhin.
Nimahsela, duhthusam mai a ni;
Natna hrik i ni miau si.

Dt. 18/7/2016