Ngaihthaa kan awm hi kan mâwl vang nge kan huai vang?

Tuikuk chungchang kan khel zing ta malh malh viau mai. Mahse, Mizo mipui nawlpui chuan kan la ngaihven tawk lo niin a lang. Tun atanga kum 5-ah Tuikuk MLA nei thei dinhmunah kan ding ve ta! Mizoram MLA seat 2 chu Chakma-in min chhuhsak tawh a, seat 2 hi Tuikuk-in min chhuhsak leh chuan Mizote'n seat 36 chauh kan inchuh tawh dawn tihna a ni. Hei hi hlauh nachang hria ila, vei nachang hria ila, i pen chhuak ngawt mai teh ang u.

Mizoram-a rawn let duh lo, Mizoram-a vote nei, Tuna Tripura Transit Camp-a khawsa mek hi vote nei ringawt pawh mi 11331 ngawt an ni tawh! Hei hian tuna Mizoram-a cheng mek Tuikuk te a la huam tel lo zui! An vai phei chuan Mizoram-a Tuikuk mi vote nei hrim hrim hi mi 20000 chuang fe an nih a rinawm. An inthlahpung chak si a, an han inthlahpung tak tak mah ang a, tun atanga kum 5-ah chuan rapthlak tham an ni tawh ang! Engtin nge kan tih tak ang?

Kuminah ngei pawh bial thenkhatah Tuikuk MLA candidate kan nei leh ta a. Tripura transit camp-a Tuikuk vote nei zawng zawng khuan an duhthusam ang ngeia vote an thlak thei a nih vaih chuan kan hma lam huna thil lo thleng tur leh thleng lo tur chu sawi lawk theih a ni ta lo. Kum 2008 MLA Election-ah khan Hachhek Constituency-ahPu Lalrinmawia Ralte khan vote 4933 a hmu a, a tling a. Tunah hian Tripura Transit Camp-a awm, Hachhek Constituency bika vote nei ringawt pawh mi 5114 lai an ni ta! Pu Lalrinmawia Ralte tlinna aia tam voters an awm mek a, inthlan lehah Tuikuk candidate awm se an tling han han thei tawh tihna a nih chu! Mizo aiin an la inthlahpung chak zui! Hei mai bakah Tunah he biala lo cheng sa tawh thahnem tak an awm bawk! Zan mut titui lo tham a ni tawh!

Kum 2008 MLA Election-ah vek Mamit Constituency-ah Pu John Rotluangliana chu vote 4421 hmuin a tling a. Hetah hian Tuikuk pa pakhat chu independent-a dingin vote 2211 a hmu a, MNF candidate vote hmuh zat nen a intluk thuak! Tuna Tripura Transit Camp-a awm, Mamit Constituency bika vote nei hi mi 2942 lai an ni tawh! Hengho hian he constituency-a Tuikuk lo awm sa tawhte nena tangrualin engvangin nge Tuikuk pa chu an thlan tlin theih tawh loh bik lem ang le!

Chumai a ni lo, Tripura Transit Camp-ah khuan Dampa, Tuirial, Kolasib, Serlui, Lunglei South, Thorang leh West Tuipui-a Tuikuk vote nei mutmawh hnarmawha neih tham an awm tawh! Constituency pakhata an vote neih zat ringawt pawh Mizo in 200 khua voters neih zat aia tam a ni tawh! Chakma chu heti a ni tawh a, bial hnih kan hloh tawh. Tihngaihna kan hre tawh mang lo. Tuikuk an han che tak tak ang a, sebo hnua se kawngkhar tum ang chauh kan ni tawh ang.

Tuikuk leh Chakma te hi a hnam angin kan hua a ni lo; Mizo an ni lo va, an ram ni lo Mizoram-ah dinhmun sang tak rawn neih an tum hi kan duh lo a ni mai. Facebook hmanga ram vei te, pen hmanga ram vei te, tawngkam hmanga ram vei te inthurual taka kan chet a hun ta e. Chu chu India tan a ni lo, Mizoram tan, kan ram leh hnam tan a ni. Zoram nuam tak hi keimahni'n chên hman lo mah ila, kan tu leh fate tan tal aw... Kan pute pawhin kan awmna turin ram heti tiat hi min lo hauhsak ve alawm le...

Vote i thlâk ang u

Kan hma lawkah inthlanpui a lo inchhawp leh ta rup mai le. He inthlan, ni khat chhung lek hian kum nga sawrkar tur a hril mai bakah, kan ram leh hnam hma lam hun tur zawng zawng a hril avangin kumina ni pawimawh ber chu inthlan ni, November ni 25 hi a nih hmel a, vote thlak zawng zawngte hian kan ram awmdanah leh a kal danah mawhphurhna kan nei vek a. Rokhawlhna lian tham tak avanga vote thlak lote tih loh chu, vote thlak ngai lote hian kan ram kal dan turah engmah sawi theih an nei lo va, inrawlhna tur pawh an nei hek lo. Chuvangin kan ram hruaitu, kan thlan tlin leh thlan tlin zawh lote kal dana  kan lungawi loh pawha inthlahrung lo taka ngaihdan kan sawi ve ngam nan hrim hrim pawh vote kan thlak a tul a ni. Vote thlak hi khua leh tuite’n kan tihtur a ni. Vote thlak hi kan rights a ni ringawt lo va, kan duties a ni. Chumi awmzia chu, vote thlak hi kan tih tur a ni mai lo va, kan tih ngei ngei tur a ni tihna a ni mai.

Tute nge kan vote ang tih hi mi tam tak buaina a ni fo. Tuna kan dinhmunah chuan, party tinte’n candidate an puan hma, kan biala ding tur pawh kan hriat hmain kan vote turah kan chiang vek tawh thin niin a lang. A awmzia chu, tu pawh candidate-ah rawn dah se, kan party mi a nih phawt chuan vote tur chiang sa-ah kan ngai tihna a ni ber. Hei hi khua leh tui tha nihna niin a lang lo. Party mi kan nihna hian keimahniah awmzia nei tlem telh telh sela, kan party system chhe lutuk pawh hian awmzia a nei zawk âwm asin. Kan biala rawn ding chu, eng party mi leh sa pawh ni se, a tha kan tih phawt chuan kan vote mai tur a ni ang. Kohhran leh pawl dang dangte’n inthlan thuchah an chhuah thin a. Mipuite hnena vote tura an ngen chu, Pathian tih mi, mi dik leh rinawm adt. a ni thin. Chutiang teh duah a ngai lo va, ‘Pathian tih mi’ tih hian a tâwk em em a ni; ‘Pathian tih mi’ tihah hian thil tha zawng zawng a awm vek avangin. Chuvangin kan vote tur chu Pathian tih mi a ni tawp mai tur a ni. Kristian rama awm kan ni a, Pathian tih mi vote chu a pawi lo ngawt ang chu.

Khawpuiah lamah chuan kan changkang ta a, party-a tel lo pawhin mitin kan awm ngam tawh zawk a. Thingtlang lamah erawh chuan khaw tin maiah party a lian em em a, khaw chhung inrelbawlnaah hnawksak thamin a awm a ni. Hei hi kan retheih vang a ni. Sawrkar atangin hamthatna eng eng emaw dawn tur lo awm se, ruling party-te’n duhsak bik an hlawh fo avangin ruling party-a tel lo bik nih chu retheih hliah hliahna a ni. Party engah mah awm lo phei chuan mi â nih an hlawh fo mai. Mitinin mahni nawmsakna tur kan zawng theuh va, indem tur chuang kan awm lo ve. Kan party system a that hunah a reh ve mai ang. Kan party system kan siamthat nan chuan englekhawle, vote kan thlak phawt a tul a ni.

Tun inthlanah chuan None of the Above (NOTA) an rawn telh thar dawn ta a, hei hi candidate zinga kan duhzawng an awm lohva hmeh tur a ni âwm a. Party tinte hian bial tinah tling tura an rin ni satliah lo, tha tura an rin hi rawn dah chu ni sela he thil hi kan hmang rim lutuk lovang. Mipuite pawhin kan duhtui tawlh tawlh a, mi tha thlan kan chîng tan ta a, chuvangin candidate-te pawh mi tha tak tak an ni fer fur ta mai. Tun tum inthlanah pawh mi tha tak tak an rawn ding chhuak leh dawn a, chutih laia NOTA kan hman uar lutuk chuan mi tha kan thlang chhuak thei lo zawk mai ang tih te pawh thil hlauhawm tak a ni thei. Vote thlak thei chin chu mi puitling anga ngaih an ni tawh a, vote tur hre lo rual pawh kan awm tawh lo. Kan chhia leh tha hriatna hmangin candidate zinga mi tha leh tha lo chu kan thlirin kan zir chiang ve tur a ni. Tha famkim a awm theih loh ang bawkin sual famkim a awm theih loh va, chuvangin kan chhia leh tha hriatna hmanga candidate ngei kan vote hian kan inchhir ngawih ngawih hauh lovang. Chutiang ni lova None of the Above hi sawrkarna kan siamtir mai chuan kan party hruaitute kan tizak lutuk palh ang e!

Vote thlâk duh lote hian hun hlutna an ngaihtuah chian ngai loh vang a ni maithei. Dân pangngai chuan kum nga chhungin MLA inthlanah tum khat chiah vote kan thlak thei, chu pawh mi pakhatin vawi khat! Kum nga chhunga kan vote thlak theih zat hi a tlem lutuk a, vawi khat bawhpelh hi a uiawm a nil; a bak chu dam rei nghah thil a nih tawh avangin. Vawi tam tak vote lo thlak tawhte hi mi awhawm an ni a, inchhuanna atan pawh hman tur chi zawk tak a ni. Pathian-in hriselna tha tak min pe a, chumi avang ringawt pawhin lawmthu sawi nan tal vote kan thlak ngei ngei tur a ni. Kum upa lam kum 100 chuang tawh te pawhin vote thlak an ngai pawimawh a, kal pawh kal hleithei lovin vote thlakna hmun an pan thin. Khawpuia awm thingtlangmi tam tak chu sum tam tak sêngin vote thlak turin an khuaah an haw thin. Chutiang bawkin ram danga awm zirlai leh hnathawka awmte pawh an ni tho âwm e. Chutiang a nih laia mahni awmhmuna vote thlâk pawh peih lo khawpa thatchhe fal bik nih hi kan pi leh pute pawh khan an phal hauh lovang.

Chhungte nena tum khat lek krismas hmanho loh pawh kan hlau va, kan hmanho theih loh pawhin pawi kan ti thin. Mahse, a kum lehah a lo thleng leh mai zel a. Inthlan erawh a ni ve hauh lo. Tum khat vote i thlak loh khan kum 10 lai vote i thlak lo tihna a ni. Kum 10 chu tam tak a ni, kumtin kum 10 pawh dam thleng lovin naupang engzat nge thi thin ang le? MLA mai ni lo, pawl hrang hrangah pawh kan tihsual deuh tum chuan inthlana vote thlâk leh vat vat kan châk zawk thin a, hruaitu thlâk kan duh thin a nih kha. Hruaitu thlâk thei leh hruaitu ni sa dinhmun sawhnghet theia kan awm lai a nih vang a ni. MLA inthlan pawh chutiang chu a ni mai tur a ni; kan ram hruaitute kan ning a nih chuan kan thlâk ang a, kan duh a nih chuan an dinhmun kan sawhnghet mai ang. Vote thlâk duh lo tân erawh chu tak chu thil tih theih a ni ngai lo vang.

Kan ram hi kan vei tur a ni. Politics erawh kan ruihchilh tur a ni lo. Tu pawh mai hian kan ram hi kan vei tur a ni. Zirlai pawhin ram a vei tur a ni a, hnathawktu pawhin a vei tur a ni; ram vei hi politician-te tan chauh dah tur a ni lo. Kan ram hian siamthat a ngai a, siamthatu a mamawh ngawih ngawih a. Zofate hi hmun hrang hrangah kan chêng darh a, rilru hrang hrang kan pu a, kan ngaihtuahna siamthaa inpumkhat kan mamawh ngawih ngawih bawk. Chu chu kan châk a ni. Chung kan thil duh te, kan thil vei te, kan thil awhte hi a takram a thlen theihna tur chuan kan ngaihtuahna tlêm tal kan lo sên ve hi khua leh tui kan nihna anga kan tihmakmawh a ni. Kristian kan ni a, khawiah pawh awm ila, kan tawngtai thin. Lal Isua’n tawngtai min zirtir anga tawngtai rual phei chu kan ti zing malh malh hle. Chung hunah te chuan ‘I ram lo thleng rawh se’ tiin kan chham rual dual dual thin. A ram hi amahin a rawn thleng dawn lo va, keimahni kaltlanga lo thleng tur zawk a ni. Chu kan duhthusam ram lo thleng tura kan tihtur hmasa ber leh pawimawh ber chu vote thlâk hi a ni.

Ram kalphung hre lo lutuk nih te, ram chhung politics thli tleh dan te, kan ram dinhmun leh kan ram hruaitute hre lo lutuk nih hi a zahthlak a ni. Mahni awmhmun atangin kan phâk ang tâwk tâwkin kan ngaihven ve tur a ni. Tu pawhin engtik lai pawhin ngaihdan mûm kan nei reng tur a ni a, a hre ber ang ziazanga engtik lai pawha pâwt zat zat thei em kan ni lo a nih pawhin hre lo fal bik nih pumpelh nan hrim hrim tal pawh tui lo chung chung pawhin hriat kan tum mai tur a ni ang. Tun hnaiah talkshow eng eng emaw en theihin a lo awm ta a, hengah te hian phuartu dang nei ni si lo, mahni pawha ngaihdan nei lem lo an lo awm leh mai thin. Mi zawng zawng hian kan ram hi an vei ta emaw kan tih lai pawha chutiang ngaihtuah hauh lova keimahni leh kan hnathawhna kawnga hamthatna bak ngaihtuah ngai lo an lo awm leh mai thin. Kan indem em em lo ve, vote thlâk pawimawhzia kan ngaihtuah chian ngai loh vang a ni zawk. Ram vei chuan a vote tur diktak a hai ngai lo; a vote tur hrilh pawh a ngai lo va, a bula campaign vak vakin awmzia a nei hek lo.

Vote thlak ni-a kan mitthlaa lang chu a inang lo viauvin a rinawm. Thenkhat mitthlaah kutphah a lo lang ang a, thenkhat chuan chhunah arsi an hmu ang a, thenkhat chuan an kalna apiangah electric bulb an chhi ang a, thenkhat thung chuan a hma zan atang tawhin ni an chhuahtir thung ang. Chu chu vote kan thlak dawna keimahnia thil awm thin, tuna kan dinhmun a ni. Chutiang ni suh se, kan ti a ni! Candidate tha i thlang mai ang u. Tam tak chuan kan party candidate an tlin theih nan vote an thlâk thin; kan ram a lo that theih nan vote i thlâk tawh zawk ang u. Vote kan thlak dawn hian, candidate chu party-a mi challang tak a nihna te, kohhran rawngbawltu a nihna te, tlawmngai pawl leh zirlai pawla hruaitu a lo nih tawhna te, hmeichhia a nihna te mai chuan kan kut chêttir lo se, kan ngaihtuahna thinlung chhungrila thil tak tak awm khan kan kut hmawr thleng pha rawh se; hmasawnna hian mi rethei berte hnen pawh thleng rawh se, kan tih fo ang khan.

Eng pawh ni se, vote thlâk theia kan awm hi lawmna chang i hre zawk hlauh teh ang u. Vote thlâk ila, harsatna dang nei pawh ni lem lova vote thlâk duh lo hrim hrimte i intihtheih khum leh phawt mai ang u hmiang.

31.10.2013 (23:00-00:40)