Inbâwl hi!

Ka ṭhianpa pakhat hian heti hian min hrilh a: Ka awmna hi mi bâwl an chîng khawp mai a; eng emaw sawi hlek ila, a hnu lehzelah mi bâwl nan tak an hmang a, a hrehawm ka ti khawp mai,” tiin.

Inbâwl chîng ve hrim hrim hi an awm a, a chhungkua-kuaa inbâwl chîngte ngat phei chu an ina lên pawh a hahthlak tham a, inven reng a ngai a ni. Huat dawna huat hleih theih si loh, huat loh hleih theih si lohva mi bâwl hi an thiam riau ṭhin a, a ninawm duh ngawt mai.

Infiam pangngai hi chu tu paw’n an haw zen zen lo va, kan infiam bawrh bawrh a, kan nui bãwk bãwk ṭhin. Ka chhungkaw pakhat hriat pawh ka sawi tâk ang khi an ni a; mi an bâwl a, anamhni an hlim em em a, keimahni erawhin nuam kan ti hauh si lo. Hetiang chhungkua hi chhungkaw hahthlakah ka ngai.

Mizote hi (ti leh ringawt ila!) inbâwl kan peih ve hrim hrimin a lang. Hmanlai han thlir chuan inbâwla inchawkphur ṭhin kan nihna chen a awm a, kan pasalṭha ṭhenkhat lah chu bâwl nuam tak mai, ‘Khawnge Keimah Sanghalhriama Pa, sahrang hmaa zâm ngai lo’ ti-a sapui pawh zuan chawt ṭhin kan ni.

Sa leh ral hlauhawm a lo thlenin Val Upate chuan ‘Khawnge, Mizo pasalṭhate in awm?’ an han tih chuan tlangvalte chu an phu suau mai ṭhin a nih kha. Hei hi inbâwl a nihna chen a awm a, infuih paha inbâwlphûr zauh kha an chîng em em a ni.

Tunlaia kan inbâwl dan erawh a dang ta! Tham loh hmel deuhvin mi bia a, hmuhsit hmel takin kan bia a, aia sângin kan en lo tih a lang ngawih ngawih ṭhin. He’ngah te hian keimahni lam chauh inen lovin a dawngtu lam i en thiam teh ang u.

Intihsiakna chi hrang hrang a awm tawh a, chu’ngah te pawh chuan endiktute’n tléma mi pangngai pha lo deuhte bâwl an chîng leh mai ṭhin a; a ṭha lo khawp mai. Hei hi a entu mipuite’n an hre ve kur si a, kan mi ngaihsan loh em emte bâwl kan chìn phah ta niin a lang.

Nula leh tlangvalte inbiaknaah pawh ‘bâwl’ hi a mikhual ta lo hle mai. Han fak ila, ‘min bâwl’ hi an ti nghal ringawt zel a, thu tak sawipui tum changa ‘min bâwl’ an tih tlat chang phei chuan a ninawm zawk lek lek ṭhin. Inbâwl kan uar luatah inbâwl hnamah kan inchhuah ta thawthang a nih hi.

Nu leh pate pawhin fate bâwl kan chîng khawp mai. Tam tak chuan kan fate kan tirh dawnin kan bâwl phur hmasa phawt ṭhin. ‘Mama chu a fel a nia, mami chu a taima a nia, a hmel a ṭha si’ ti-a fate bâwl seilian chho kan ni. Chutianga nu leh pate’n an bâwl seilen mihring chuan eng vang tehlulin nge mi a bâwl loh bik ngawt ang ni?

Chuvangin, he thil ṭha lo zet mai hi a theih ang angin, a theihna kawng kawngah, a thei theiin kan theihna zawn zawnah i sim tlâng teh ang u.

(February ni 8, 2012 khan misual.com-ah post a ni tawh).

Mizo nulate leh hnam dang kawp

Mizote hi kan la tlem a, kan thîkthu pawh a chhia a. Mualpho pawh a awl reng a. Mi maktaduai 10 kan tlin hunah chuan tuman kan sawi tawh lovang. Chuvangin, hetianga hnam dang kawp kan sawisel ṭhin hi kan society ve reng a la ni rih a, chu kan society chu zawi zawiin a inherrem ve hret hret dawn chauh a ni; mi pahnih khatin vawi leh khata an thlak thut theih a ni lo.

Tichuan, ka sawi tum tak zawka chu, a mipui lampang hi ṭha nghal viau tur emaw, mi kan va sawisel ṭhin ang chi emaw hi simtir tuma beih vak a sawt rih lo; chumi ai chuan a thil dik lo titu mi tlem te-te zirtir hi a sawt zawk. A awmzia chu, hetia mi thlalak kan post hian a post-tute hi dem theih an ni lo, kan Mizo society kalphung ve reng a ni. Chuvangin, a thil tisualtute lamin fimkhur phah nan hmang rawh se.

Engtin nge an fimkhur ang? E le… Hnam dang thla an lo lakpui a ni thei, an ṭhiante pawh a ni thei. An ṭhiante a nih leh nih loh hi midang a lo hmutute, anmahni hretu ni lem lote’n an hre lo. An ngaihzawngte, an kawppui angin kan ngai vek tawh ṭhin. (Hetah tak hian alawm a mipui lam rilru siamṭhat tumin awmzia a nei lo ka tih) Chuvangin kan nula, hnam dang ṭhian nei te, kawppui nei te hi an fimkhur a ngai a ni. Hnam dang thla i lakpui a nih pawhin upload kher suh. I upload chuan mi thianghlim serafim pawh ni mah la i mualpho tho tho dawn (Hetah tak hian mi maktaduai 10 vel chu ni tawh ila tuman an buaipui peih lovang che).

Chuvangin mualpho inhuam a ngai. Facebook-ah emaw i post chuan a darh nghal chum chum ang a, ‘Kei zawng ka thlang Mizo val ngei’ titu pawh ni mah la hnam dang kawp angin i mualpho nghal ang. Chuvangin thla in laho a nih pawhin in computer-ah emaw, in laptop in phone-ah emaw awm mai mai rawh se. Tuman i upload laia i rilru puthmang angin an thlirsak tawh lo che.

An nuna va inrawlh chungchang hi, ṭul ti lo kan tam khawp mai. Mahni nun nuna nunga vei dang nei lem lo kan tam em a ni. An duh dan dana an nun hian Mizote kan lo mualpho ve zel tlat. Mizo hnam hmangaihtu tan chuan ngawihbopui mai mai a harsa a ni. Chuvangin, hetia midang veia an nuna va inrawlh peih kan la awm hi thil vanneihthlak tak a ni. Kan nulate pawh thinrim lovin lawm hliah hliah zawk rawh u. In mipate hian tihmualpho ngawr ngawr cheu kan tum lo va, inzirtir nan, inhauh nan, inkhak nan kan hmang zawk mai a ni.

Hetia hnam dang kawp thlalak an rawn post hi, kan hriat loh lamah fimkhur nana lo hmang tam tak an awm phah a rinawm. ‘A reh chuang lo, an kawp reng tho’ tihte chu tih mai mai a ni. Hetiang hian post vak vak lo sela chuan tun aiin hnam dang kawp hi an tam zawk ang, tih ka sawi ngam sak. Hawh u, thlalak chungchang kher kherah chuan i fimkhur ngawih ngawih ang u.

Hetia thlalak an rawn post hian, a hawtu chu hnam dang kawp chungchanga inhnamhnawihna nei an ni duh khawp mai. A fihlim chu an ngawi hmak. Chuvangin, an rawn post-a i ngaihdan a ni lo a nih pawhin ngawih mai kha a ṭha lutuk, hmeichhe tan. I rawn hniala i rawn ṭan vei pang pang chuan hnam dang la kawp ngai lo pawh ni la, hnam dang ngaizawng tawh emaw an ti fur mai ang che. ‘Duh leh min lo ngai mai mai ang hmiang, ka kawp loh phawt a hnu’ i ti a ni mai thei, ti hauh suh! Mualpho inhuam a ngai leh ta! Hmeichhe tan intihhuaisenna chi a ni lo a nia.

‘Kristian inti chungin midang kan sawi vak vak a’ te kan ti mai mai! Kristian leh tian lo teh nana hman loh tur. Mihring kan nih chhung chuan tumah kan famkim lo va, kan vei zawngte kan sawi lo thei lo. Ka ṭhat famkim vanga midang sawisel ka ni lo va, sual tak chung pawha midang khawsak dan ka vei avangin ka sawisel a ni zawk. Ka sawisela te pawhin kei aia ṭhatna leh ka tluk lohna tam tak an nei ve bawk. Kan veina zawng zawngah kan ṭang tlang mai a ni. Tin, midang sawisel turin ṭhat famkim leh sualna nei lo nih kher a ngai lo.

Hnam dang kawp hi Pathian mithmuhah thil sual a ni kher lo mai thei, kristian ṭha tak an lo nih phei chuan. Kristian an nih lo a nih erawh chuan baal hmaa ṭhingṭhi ang lek kan ni. Pathian mithmuhah sual ni kher lo mah se, Mizo kan ni a, Mizo hnam leh ram mi ka ni. Mizo society ka ngaihchan thiam a ngai a, a society mil ang zela ka khawsak loh chuan tihmualpho leh sawi sep sep ka ni reng ang, tih hi i hre tlang ang u.

‘Sap kawp kan sawi lo va, vai kawp hi kan sawisel bik a…’ tite kan awm. Mizovin vai leh sap kan huat hleihzia chu i hria ang! Sapho hi haw ngawih ngawih ni ila kan sawi em em ang. Vaiho hi Mizote’n kan huat em avangin kan sawi peih mai mai zawk a ni. (Hetah pawh hian vaiho huat loh zirtir tum suh, sawi tawh ang khan kan insiamrem hret hret mai ang) Eng vangin nge heti fakauva kan huat kan tih chuan, ram buai laia Mizote chunga an chetdan nghawng zel a ni e. Rambuai hmaa vaiho kan huat vak vak awm kan hre lo. Chuvangin, kan huat takte nena inhaw lo tak maia kan Mizo nulate an lengdun kan hmuh hian kan thîkthuchhiat a zual ṭhin a ni. Mizote chauh kan ni lo ve.

(May ni 9, 2012 khan misual.com-ah post a ni tawh).