02 February 2021

'Thulovi Thu'-a ka thu

2/02/2021 11:29:00 PM Posted by TS Khupchong No Comments

Hla (poetry) 116 (Bu hawnna nen 117) zet awmna 'Thulovi Thu' hi an tlangzarh hma atangin a hming a eng emaw ti lar riau mai a; a thli beng a fuh ni hmiang ka ti mai, an tlangzarh ni atanga kar khat em pawh a zawh hmain an chhut ang ang copy 1000 chu an hralh zo der mai a, tunah an chhu nawn leh mek. An hralh zo han tihah, lehkhabu dawra an dah zawng zawng nen lam a zo tihna erawh a ni lo va (a lo ni maithei bawk), kawl an nei tawh lo tihna a ni ber ang chu. Hetianga poetry bu hralh kal, zo nghal duak hi a la awm ngaiin ka ring lo, poetry lovah pawh a awm zen zen lo vang. A ziaktu Gladys Lalhruaitluangi hi ka lawmpui khawp mai. Inrinni kal ta, January ni 30, 2021 khan ka dawng a, zanah ka chhiar chhuak nghal a. A hla ka chhiarte atanga ka rilrua awm ang ang ka rawn ziak pawp pawp mai dawn a, miten tum taka book review an neih ang a ni dawn lo. Technical taka thlir pawh mi dang thiam zawkin an la rawn ti turah ka ngai.

He lehkhabua hla awmte hian confessional poetry rawng a kai tih loh theih a ni lo. Confessional poetry ziarang langsar tak — thihna te, anxiety/depression leh chu lam hawi bakah mipat hmeichhiatna (sex) lam hawi leh mahni chanchin puan chhuahna (ni awm tak) hmuh tur a awm nual a, a poetry tam ber hi 'ka' (first person) hmanga sawi chhuah a ni hlawm (Sex hi mihring nuna bet tlat, thu leh hlaa lo lang chhuak thin a ni a, a hlaa sex a lan avang hian a ziaktu hi sex-ah a inhnamhnawih tihna a ni lo tih hria i la). A hmasa bera 'Thulovi Chanchin Tawi'-ah hian 'Thulovi' hi Anxiety-in a suasam hrep tawh niin, depression avangin thihna a lo ngaihtuahin a lo ban ve zuau zuau tawh tih a lo lang a.

'Thulovi' hian natna thûk tak a nei a, a rûm kawk kawk a. A changin 'Keimah ka ni lo' (thupui) inti khawpa lungngaiin 'Dawihzepna kawm ngeih' (thupui) ni ten a inhria a; 'Mal ngawih ngawih' (thupui) a nihzia tar langin, 'Khua hi var tawh lo mai se' (thupui) te a ti hial mai. Chuti taka nâ a tuar chungin amah leh amah a infuih tang tang a, 'Chhelnaa thuam' (thupui) niin 'Ka dam leh hun chuan' (thupui) tiin beiseina nen a bei (fight) a, 'Ka dam leh hun chuan-II'-ah phei chuan '...Tidamtu/Ka dam leh theih nan/Na nawn leh tur pawhin/Min thawi dam leh rawh aw' tiin tanpuitu a au hial a ni. Heng kan tar lante mai bakah he lehkhabua poetry thenkhat — 'Thih hnihna' 'Her liampui se' 'Hmuh loh phur rit' leh a dang dangah hian depression, anxiety, panic rawngkai hmuh tur a awm nual mai. A lehkhabu tawp lamah hian thihna lam hawi hla a awm nual bawk.

'Kebai' te, 'Pa, ka ngai che' tih te, 'Hriat hlawh lo hmeichhia' te tih te hi a chanchin ziahna nia rin a awl hle a, a 'tak' ngãk a ni. Hengte bakah 'Ka mittui luang hian/Min vui liam se' a tihna hla 'Her liampui se' tih te ngat phei chu confessional poetry ziarang tha tak a ni a; a hlaah rau rau pawh hetiang lam - mahni inpuan chhuahna lam hawi hi ka tuipui hlawm viau mai a, ka chhiar nawn sek hlawm.

Vanneihthlak takin 'Thulovi' hi Confessional poet lar Sylvia Plath te, Anne Sexton te ang lo takin a sal tânna atangin a tâl chhuak niin a lang a, 'Queen a ni, a natna a beih letna kawngah/Ropui ber Hnehtu Lal zarah' a ti hial a ni. American poet Sylvia Plath leh Anne Sexton (hmeichhia ve ve tih kan hria ang chu maw) te hian tuar chhuak zo lovin mahni nunna an chhat ve ve a ni. Confessional poet lar tak takte hi hmeichhia an lo ni deuh zel a, Mizo zingah pawh hetiang lampang rawngkai ziak nasa hi kan hmeichhiate zingah an awm nual a. Tawrhna nasa tak hi hmeichhiate hian phelh thawl mamawh zualin, an inbun ruak ta hiau hiau mai niin a lang (thuruk zep kawngah pawh hmeichhia chuan harsatna an neih nasat hi :P ).

Gladys-i a themthiam em emna pakhat chu, a hla eng emaw zat hi a tlar tin hawrawp hmasa ber theuh remkhawmin thu awmze nei a lo chhuak a (acrostic style), chu thu awmze nei chu a hla thupui atan a hmang nghal tlangpui a; a hla thupui chu a hlain a pho chhuak tha em em leh zel a, hei hi a themthiamna leh a danglam bikna a ni. Acrostic style-a phuah hi pariat a awm a, entirnan pakhat 'Hnawl Hnu Kehsawmi' tih hla hi a tlar tin hawrawp hmasa ber dah khawm hiana thupui ang hi a rawn chhuak a ni. Tin, tlar tin hawrawp hmasa ber inang tlang veka phuah hi pahnih pathum chu hmuh tur a awm a, tlar 13 seta sei a hla pakhat 'Kehchhe Thinlung Thli'-a tlar tin hawrawp hmasa ber zel hi 'L' theuhvin a intan a, 'Thian' tih theuhva intan 'Ka thian, khaw nge i awm?' tih hla te, 'A' hlira intan 'Channa' te pawh a awm. Hei hi Mizo tawng thu mal hi a chaih thiam hle tih a tilang awm e.

Kan tar lante baka a hlaa thil langsar tak chu, hmangaihna (mipa leh hmeichhe inkara thleng) hi a ni. A lehkhabu hi hmangaihna hla (love poem)-in a hawng a, chutah chuan in ralkhat duhna te, inngaihzawnna, inthenna te, indeusawhna te hmuh tur a awm. Chung zinga chhinchhiah tlak deuh nia ka hriat chu, a ngaihzawng then tawh (Ex!) leh a ngaihzawn mek a khaikhinna hi a ni. 'Nang ngawi ai chuan' tih hlaa chang khat chu kan dah hram teh ang — 'Nang ngawt ai chuan/A hmel tha a, a hmelin puakah a ti a/Nang aiin LUCK mah se/A rintlakin, a rinawm a' tih hi. Chang dang pawh ka tar lang châk viau nain, lehkhabu ka tihlu lo vang tih ka hlau si. Hemi changah hian 'LUCK' hi hawrawppuiin a dah kher a, di hlui (Ex) elsenna/tihelna tih loh theih a ni lo va, kei chuan ka lawm zawng tak a ni.

'Thulovi' hi fam zûn ngaihna hian a phuar nasa hle niin a lang a. 'Pa, ka ngai che' tih te, 'Fam zun' leh 'Chunnu, i hrai hian a au che' tih te a langsar zualah ka ngai a, a dang pawh a la awm nual. 'Pa, ka ngai che' tihah phei chuan zirna lama hlawhtlin ni-a a pa a ngaihzia chiang leh fiah takin a au chhuahpui a, a chang hnihna (leh tawpna)-ah phei chuan 'Pa, ka ngai che' tia bul tanin hemi vek hian a khar leh a, rilru a khawih hle a ni. 'Alzheimer' poetry a phuah hian he natna huatthlalakzia a tar lang chiang ngang mai a, alzheimer symtom (natna lan chhuah dan) a rawn sawi chhuak thiam hle. 'Nu la ni lo chunga 'I nu ka ni si a' tia nu anga a inhmeh bel thiam hi a nêp lo hle mai bawk.

A hla phenah thu mawi tak tak hmuh tur a tam a, thu chaih kual a thiam ngang mai. A hla thenkhat chu tlar hnih te, tlar thum te a ni hlawm a, tlar hnih chauh hla hi ka dah lang ang a, a dang chu dah châk tak chungin a thupui chauh ka tar lang hram teh ang. 'Ngaihnawm bul tanna' hla tlar hnih chauh chu 'Nang nena kan thawnthu tawpna duhawm lo kha/Ani nena thawnthu ngaihnawm bul tanna a lo ni reng si a' tih hi. A va han mawi lungrun tak em aw...! A tlar thum chauh hlate chu — 'Lal zei' tih te, 'Duhsam atthlak' 'Mi chak i nih kha' 'I tarmit chauh vuah rawh' 'Tumruhna' leh 'Khuarei' tihte a ni. Ka tar lang lo vang ka ti zet nain pakhat ka dah leh hram teh ang, 'Thulovi' hian min lo hrethiam mai se (a thu lo bawk a!). 'I tana ka rinawmna kha/Hmuh leh khawih theih ni se/I hre chiang tur' (Duhsam Atthlak) tih hian thu tam taka sawi fiah ngai lovin, a rinawmzia a tilang chiang em em mai a, mi fate hi an lo va thiam tak!

A hla sei dangah pawh thu mawi tak tak a zep tel nual mai. 'Ka theihnghilh che' tih hlaa 'Ka hriat chhuah changin ka theihnghilh thin ang che' tih te hi a rilin a thûk riau mai a, 'Zalenna ramah zalengte muangin an leng si lo (Bo Hnu Hlimna) te, 'Reh ri ka lo chhuah bengchheng ve chel chul ang e' (Bengchhenpui Tur Reh Ri) han tih mai ang chi te hmuh tur a awm nual.

A kawma digital painting nalh tak mai, nula pakhat '(Thulovi' ni awm tak) thinlung keh sawm ni âwm taka saruak (lek lek)-a thu sawp nuai, a mala zaina ni âwm tak lang, puan sen Mizo puanchei ziaa invêt, a kut lehlama hruihrual (hruihrual satliah lo deuh), a chhipa pangpar lem zâm kual raih mai leh, a kut veilam awm zawn taka kraw lem a keng hi — a chhung thu chhiar chhuak phawt la, a kawmin a chhung thu leh thu ken a phawh chhuah zawhzia i chiang uarh uarh ang. A lem ziaktu hian a ziak thiam thlawt a, hetiang idea neitu pawh hian a ngaihtuah thiam thlawt bawk.

Erotic poem lampang hrût tawh lovin (ka inno' ve si a) thu tlangkawmna lam hawi tawh ila. A lehkhabu hawnna 'Thulovi Chanchin Tawi' chungchang hi a nu nen kan sawi dun a. "Mizo thalaite zingah Anxiety/Depression etc nei tam tak an awm a, inbunruahna tur mamawh ngawih ngawih, nei remchang si lo pawh tam tak an awmin ka ring a. Mahni intihlum tate zingah hetianga a ruka tuar, tuar chhuak zo ta lo hi an awm nawkin ka ring. Chutianga pai mai mai lova thu leh hla lama tuiten inbunruahna tur kan nei hi kan vanneih hle a ni" tih te ka sawi a. Tin, "Mahni hla (poem) a bua tichhuak an awm nual tawh a, Gladys-i ang renga chiang leh tlang (frank)-a mahni inbun ruak hi an la awm ka hre lo, ka la chhiar fuh lo pawh a ni maithei. Hla phuah thin zingah pawh a tawn ang tawng, a tawrh ang tuar tam tak an awm ka ring a, chung mite chuan ani anga huaisenin an la phuah chhuak (publish) ngam rih lo niin ka hria. Hetianga Gladys-i'n insumkarna nei lova a rawn pho chhuak hi a tha ka ti a, chung mite ai a rawn awh a, hma a rawn hruai a, a hnung zuitu hi an la rawn awm chho tuk tuk ang" tih te ka sawi bawk a. A nu chuan, "Hetianga huai taka a ziak ngam hi, amah hi a dam chiang em a ni" a ti thlawt mai. Chutih lai chuan Gladys-i chu a piah deuhvah a lo nui hak hak a.