Lâwm hle rawh!

Kawngpuia i kal mai mai lai pawhin lâwm tur i ni. India ramah nitin motor chesual (motor sut leh accident etc) vângin mi 200 vêl an thi ziah asin. Chu'ng mi 200 zînga i tel loh avângin lâwmthu sawi mawlh mawlh rawh.

Nungdama i la awm hi Siamtu zahngaihna a ni. India ramah nitin mi 30 vêl zêl chu mahni an intihlum asin. He thu i la chhiar avângin i la intihlum lo phawt chu a nia! Chu vângin mahni intihlum duh khawpa rilru beidawnna i neih loh avângin i engkima i engkim chungah lâwm hle ang che.

State râlmuang taka i lo chawrchhuah avâng ringawt pawhin lâwmthu sawi tur i ni. Kan chênna India ramah hian nitin helho (terrorist) kut tuarin mi 10 vêl zèl an thi ziah a; chu'ng zînga i tel loh avângin lâwmna châng hre thar leh mawlh rawh.

Hmeichhia i ni emaw, mipa i ni emaw i awm mai mai lai pawhin lâwmthu sawi mawlh mawlh rawh! India ramah nitin mi 50 vêl chu pâwngsual an tawrh avângin hrehawm takin an kun tlawk tlawk asin! Chu'ng, nitina mi 50 vêl chunga pawikhawih lova i tan avâng leh a thlentu i nih dâwn loh avângin Siamtu hnênah lâwmthu han sawi hlauh teh.

Khawvêl sualna a sáng telh telh a, tualthah pawh ngaihah kan neih ta! Nitin tualthah avângin kan India ramah mi 100 zêlin nunna an chân a, chu'ng nun chân zînga i tel loh avângin lâwmthu sawina châng hre tur i ni.

He India ram zauvah hian chênna in maktaduai 179 ngawt a awm a, chu'ng zîngah 'ka tà' tia sawi ve tur i nei em? I neih loh chuan rilru siam thar nan hmang mawlh ang che.

Khawnge hmangaihtu chu?!

He thlalak mawlh mai hi!

Thiante u, khi thlalâk khi kan hmu ti rawh u..! Facebook-a an post a ni a, in hmu tawh mai thei; a latu ka hre lo. Mizo nge a niha hnamdang a nih lah ka hre hek lo. Mahse, min vêl a ni.

Keini, mahni inchhûnglum leh eitur tui tha la ei thei reng chunga retheih kan intih ngawih ngawih laiin khitiang mihring khi he khawvelah hian an lo awm asin! He'ng fahrah riangvaite, ei leh in tur nei lo leh chênna tur bâkah thawmhnaw lum tha chu sawi loh, hâk tur mumal takngial pawh nei lote tâna tawngtai bâk tih theih ka nei si lo.

Kei, mi luhlul leh tihmawh ber mai pawh hian khi milem en chungin leh mittui tla zawih zawih chungin he thu hi ka ziak a ni. Kan chantâwkah i lungawi ngawih ngawih ang u.

Ka va tlâwmin ka va insit tehlul em!

Chantâwk khuarêl mah ni se,

Hriatthiam a har an chan rêng hi..!

Vân Jerusalem an tâna buatsaihah chuan..

An zai ve ngei ang hlim tâwp hlau lote'n.

Kumthar hmachhawp

Mite chuan huaisen takin kumthar thutiam an nei ngam a, kei ve zawngin ka ngam thlâwt lo; hmachhawp ka nei ve ngam táwk zâwk a nih hi! Hetia ziaka dah hian tumruhna tak tak min neihtîr ve a, ka'n dahtha ve mai mai ang e.

1. Lehkhabu ziah: Hei hi kumin atana ka hmachhawp lian ber a ni. Nikum hmasa-ah khan 'Hmangaihna Tuboh' tih lehkhabu chu ka lo ziak tawh a, mite'n min ngaihhlutsak ve thova ka hriat avangin hei hian min tiphur hle. Nikumah ka buai phelèn em avangin ka ziak thei ta lo va, kuminah chuan engle khawle, puitlin ngei ka tum. A chhuah lam erawh Pathian thu thu a ni a, chhuah theihin han awm phawt sela, kawng a awm ve zel mai turah ka ngai. Tunah ka ziak tan bek bek e.

2. Computer neih: Hei hian ka nuih a tiza zawk! Kum thum lai neih ka lo tum ve tawh a, mahse, a leina tur ka neih miau loh avangin awmzia a awm lem hlei law! Kan han hmang thang a, hnathawh nan leh thil dang atan a tangkai zia ka hre pawh ting a, rual min awhtirtu a ni ta tlat mai. Kuminah pawh a ngai tein han tum leh rin ran ila, neih theih ngei ka tum tawh! A theih ngang loh chuan kumthar dangah ka sawn leh mai ang!

3. A tam thei ang ber inkhawm: Mi dang tan chuan thil nuihzatthlak a nih ka ring. Zep lohvah chuan nikum khan ka inkhawm mang miah lo va, nun a tinguai riau mai a. Veng chhungah leh thenawm khawveng hrim hrimah ka ti dak mai bawk a, a hrehawm tlat. Kuminah chuan inkhawm hram hram ka tum tawh a, a vawikhat nan hming ka ziak ve ta! Kumin chu veng chhungah pawh inthlahrung lutuka ka awm loh phah ngei pawh ka beisei ve ta e!

4. Thu leh hla lama theihtawp chhuah: Ka lo tui ve ting tang tawh a, bansan theih a ni lo. Kum 2005 atangin thu ziak tanin, daily velah ka ziak thin a, 'Vanglaini' velah ka thuziah a nawi a nawiin a awm tam ve thin khawp mai! Ka ziak zel a, daily lama ziah chu bansanin magazine lamah ka tuan ta a, a zat chiah ka hre tawh lo nain ka ziak ve ta fe mai. Chu'ngte bakah keima thehluh ni lem lova misual.com-a ka ziah leh heta ka ziah lachhawnga an chhuah a awm nual. Min dila min dil lem lo an ni nawk mai. Ka blog-a mi chhuahchhawn ka hriat theih te chu 'My Diary in 1st December' tih te, 'Lungngaihna phêna lâwmna' tih te, 'Mipa leh Hmeichhia' tih te, 'Pari Zûn' tih te an ni hlawm a; keima thehluha chhuah te pawh a awm ve nual. Tin, daily lamah 'The Zozam Times' chuan blog-a mi eng emaw zat a lo chhuah tawh bawk. (ka'n insawithei lawk a nih hi!!!)

Thiam lem lo, insitna chang hre chuang si lovin thu hi ka ziak thin a, ka tui nek mai. Kuta ziah erawh ka thei tawh thak lo! Kuminah pawh a tam thei ang ber ziah leh ka tum a, chu'ngte chu misual.com lamah leh magazine chi hrang hrang bakah, blog-ah hian dah zel ka tum a ni.

5. Hmasawn: Kei hi mi chapo tak mai ka ni; zia anga a awm tawh chuan chapo hi sim hleih theih pawh a ni lo. Vawi tam tak chu paih ka lo tum tawh a, a harsa khawp mai. Kuminah pawh theihtawpin ka'n tum leh ang e. Khawngaihna ngah tak niin ka inhre ve a, mahse, chu chu mi dangte'n a hlawkna an tel mang lo. Mi dangte tana malsawmna nih te pawh ka châk em em thin; ka ni hleithei lo tih pawh ka hria a. Kuminah erawh chuan theihtawp ka'n chhuah ang a, mite'n ka nunah zir tur an hmuh theih nan theihtawp ka'n chhuah ang e.

He thu chhiartu zawng zawng ka thian duhtak te, ka kumthar hmachhawp hi ka tihhlawhtlin ngei theih nan min lo tawngtaipui theuh dawn nia.

ICU Hmangaihna

Ka thianpa Sangtea hi mi nun zuai tak leh ti thawt thawt lo hi a ni a, rual a pawl tam lo bawk. Amaherawhchu, facebook tih vel a rawn lar chho va, chutah chuan a hun tam tak hmangin thian eng emaw zat a chhar thar phah nghe nghe a.

Chu'ng a thian chhar thar zinga pakhat chu Kimkimi niin Aizawl Civil Hospital-ah ICU room bika duty thin a ni nghe nghe a. An la inhmu lem lo va, mahse, facebook vela an inkawmna atangin an inkawm ngeihin an inngaina hle thung.

Zankhat chu a thiannu Kimkim chuan ICU-a a night dawn zanin leng turin a sawm a. Hmun leh hmuna la inhmu ngai lo a nih avangin Sangtea pawh chuan a 'aw' ve ta a. Zanah chuan an han inhmu ta ngei a. Kimkimi chu nula ngainatawm tak a lo ni a. A lo ngainat sa em avangin Sangtea rilru pawh a luah nghal hle nghe nghe a ni.

Rei vak lo a len hnu chuan Sangtea pawh a tin ta a. Kawngka a chhuah rualin Kimkimi dawn turin message, "A mak khawp mai, ka ngai nghal veng veng che maw le.." tih chu a thawn nghal zat a. Beiseina sang tak nei chunga a haw lai chuan Kimkimi message a rawn thleng a.

"Sangte, a pawi ka ti khawp mai, ka lo hrilh hmasa lo che a ni; ngaihzawng nghet ka nei tawh a..'

Bel chhunga sa emaw a tih kha mi dang ta a lo ni reng mai! Sangtea chu a rilru a na em em a, kawng pawh en mang hlei lovin a kal chhat chhat a, a mobile phone chu a pawm vawng vawng a. Chutih lai chuan motor a rawn ri tuarh a, phone a tla per chhak a, Sangtea chu a let hlawl mai. Motor-in a su a nih chu!

Damdawiin-ah bawk tlanpui leh a ni a. Casualty-ah theihtawpa enkawl nghal a ni. A hliam a nat em avangin chhuah pawh a chhuak thei lo va, that lam lah a pan thei hek lo. Accident a tawhnaa a phone thlauh chu a uksak theih tak loh avangin a phone a chân a, Kimkimi nen pawha an inbiak theih tak loh avangin damdawiin-a a awm thu hi Kimkimi pawh hian a hre lo reng reng a ni.

Chutianga kar khat lai casualty-a a awm hnu chuan that lam a pan theih takloh avangin damlo na zual dahna, ICU-a enkawlna tha zawk dawng turin sawn a ni ta!

ICU-a a riah tan zan chu Kimkimi duty zan ni lo mah se, a duty-te'n a chanchin an hrilh avangin Kimkimi pawh chuan Sangtea ICU awm thu a hre ta nghal a. A tuk khua a var veleh ICU-ah chuan a han tlanchho va. Chutah chuan Sangtea, nikhaw hre lova lo let reng chu a han hmu ta a ni.

A rilru chu chhun ang zawkin a na a, an inhmuh hmasak ber zan a haw kha in a la thleng lo tih hre phei sela chu a na leh zual ngei ang.

ICU-ah chuan Sangtea chu theihtawpin enkawl mah se, a zual zel a. A tawpah chuan chhan theih a ni ta lo.

ICU atangin an inhmu tan a, ICU-ah vek an inhmuh tawpna hun a lo thleng ta a ni.

Mi ropui Samdala

Kum hnih lai chu a vei ta reng mai. Zan khat chu ka thianpa pa a boral hlauh mai a. Ka thianpa lungngai hnem ve tumin in pakhatah kan inkawm khawm a. Hnem a hnekin thawnthua Samdala taimak leh thatchhiat chungchangah kan inhnial ta hrep a, kan tlaivar phah ta hial a nih kha. Khawvar lam deuhah phei chuan kan inhnial chhan ber pawh theihnghilhin kan thin a rim titih deuh vek tawh a, Mahse, thisen em chu a luang ta lo!

Khami tum khan thian pahnih thum nen Samdala a taima tih lamah kan tang bur mai a. Tun thleng pawhin ka dinnaah hian nghet takin ka la ding reng. Samdala han tih chuan kan Mizote chuan thatchhe hmingthang niin kan hre tlat a, “Theipui pawh lo peih lo, lem pawh lem tha peih lo,” te kan ti vel mai mai a!

Mizoramah hian theipui reng reng hi nipuiah a rah (hmin) ngai lo va, fur ruahtui tam lai chauhvin a rah thin tih kan hre theuh àwm e. Fur tui tam lai lai ngei hian Samdala chu theipui pumkhat chiah ei turin ramhnuaiah a kal a, ramsa leh rannung hlauhawm te pawh an tam ngei ang, kawng awm mumal loh lai pawh a ni ang. Harsatna a awm dawn tih chu a hre tho va, mahse a ti tlat. Chu chu a taimak zia lanna pakhat a ni.

Sakei te pawh an la tawng theih lai a nih avangin hetih hun lai hi  a rei thawkhat tawh ang tih a hriat theih bawk. Mosian tuipui sen a sahchah lai hun pawh a ni thei a, Ashoka'n Kalinga a run hun lai pawh a ni thei tho. Tin, Sunami’n Nova-te khua a nuai lai pawh a ni mai thei bawk. Hun rei tawh a nih avangin chutih hun lai chuan hmehpuah mai chi hriamhrei pawh a nei miah dawn lo tih a hriat. Chutiang chuan hriamhrei tha pawh nei lovin ramhnuai pilril, ramsa leh sa hlauhawm (Rul chenin.. Changpat pawh) tuallenna ramhnuai, fur khawhnawm leh vangvat tam tak awmna karah ngei chuan theipui pumkhat ei turin Samdala chu a kal chhuak ngat a nih chu! A huaisen a, a tum ruh a, a taima bawk. Chutah chuan mahni inrintawkna kan hmu tel bawk a, a va ropui tak em!

Vangvat pawm tên tûn leh thosi leh vaihmite hruai duah duah chungin raltitna ram, chu theipui kung ngei mai chu a thleng ta. Duhthusamin a rah a tam a, a hmin tuar bawk a. A kunga lawna hmawm nghal mawlh mawlh mai chu a duh a. Mahse, ngaihtuah chhuah a nei, “Naa chu nise a ti ngei ang,” tih thu hi. 

Chhurbura fan ruh tak anih avangin Nahaia chu a ngei hluah hluah a, a ten a, a hua a ni. Hemi tum pawh hian Naa chu nise rang em em maiin a lawn ang a, chuhhelh em em leh vangvat eikhalh hlau niawm fahranin a hmawm nghal buan buan ang tih chu Samdala hian a hriat kiau avangin chutiang chuan a ti duh lo. Dawhthei taka a hnuaia a tla lo dawh mai kha a thlang ta zawk a ni. A luhlul tha ve ngengngawng khawp mai. Mahse, chona thar hmachhawn zel duh mi a nih zia a tilang chiang hle thung.

A hnuaia dawh tak rau rauah chuan thu chung leh ding chung ni lovin mu chung ngeiin dawh ila, a hahdam deuh mahna tih rilru pu chungin a mu tluang duai a. A chunga theipui rah hmin tha em em mai chu a ka chhungah tak mai tla turin a rilru a dah nghet a. Vanneihthlak takin theipui pawh chu a rawn tla ta, mahse a kaah a lut tlat lo! A dangte pawh a rawn tîl phak phak a, a hnarah te, a mit ko-ah te, a kapah te, a khabe-ah te a rawn tla a. A tla pherh neih nuaih nghe nghe. 

Mahse, a beidawng duh miah lo, a tum a ruh a ni. A ka chhunga tla chauh ei turin patling taka rilru a siam tawh avangin dawh thei leh tumruh em emin a nghak täng täng a ni. A kap, a kezungpui leh ke zungchal inkara vangvat zukna chu a thi reh thei lo va, thosi sehna a mal chu a sen tút a, a vung bur tawh bawk. Thawmhnaw an la ha hmumal lo tih hria ila, chumi a karah a chheh velah sakei koham tak tak ten an la rawn rumthaih chhén lehnghal. Ruah lah chu a rawn tla leh siar siar tawh a. Kangthai a lo delh fuh palh nen, a beidawng ve lek lekin a rinawm. Mahse, tlai ngai lo chu a hun takah a rawn che ta! Theipui rah pakhat chu a lo tla nel nel a, a ka chhungah tak chuan a tla lut ta a. A va lawm tak em! 

MLA candidate, a tling a ni tih a hriat tirha a lawm tluk zetin a lawm ngei ang. A nghak rei ta bawk a, a han hmuam vang vang a, (Hei hi tun laiin a lem peih loh vang niin kan ngai a, a pawi lutuk) nakin lawka tu leh fate inhnialna siamtu atan ve hrim hrim tiin a hmuam rei a ni. Fiamthu pawh a duh thawkhatin a rinawm. Tichuan, a lem ta. A hna a hlen ta!

A hnuah phei chuan a thin thawkin amah rumthaih sektu sakei kha a va bum haw ta nghe nghe a nih kha. A fing a, a huaisen a, a tuarchhel a, a dawhthei a, a zaidam a, rorel a thiam a, a chuhhelh lo va, a taima a, ruahmanna a nei tha a, a hlawhtling a ni. A lawmpuiawm ngawt mai!

Tichuan, vangvat zukna lai chu hnimhnah damdawi hmangin a enkawl vat a. A bula amah lo hel rengtu sakei a hnawh bo hnuin pakhat dang, rultuha chu a chhawk hmawk a, a kangthai delh lai chu a zung chawpin a phawi a, nisat huna phoro atan a ti a ni. A la duhtawk mai lo, theipui kung pawh khan a thin a tihrim tel tlat avangin anchhia a lawh a, tun thlengin rah a la chhuah leh lo.

Samdala hian eirukna (Corruption) hi a haw ve hle niin a ngaih theih. A chhan chu amah lo tinatu kangthai chu a zung chawpin a kar phawk a, phoro a tum ve tlat. Ka sawi nin thei loh chu ka sawi tawh hnu hi a ni. Theipui rah pakhat lek ei tura ramhnuai pilril, ramsa leh rannung hlauhawm tamna, fur khaw hnawm leh kawng mumal awm lohna hmunah a chhuak lui ngam ngat kha a ni. A ropui a, a ropuina chu fak tlakin a lantir a ni.

Samdala hi mite angin KTP leh YMA-ah a inhmang vak lo a ni thei, kohhran leh khawtlangah pawh a kul a taiin a inhmang hman kher lo a ni thei bawk. Mithi lumen, thlan laih nikhuaah a langsar ber a ni kher lo thei a; mahse, kei chuan ka dem hauh lo. A chhan chu a hun laiin KTP leh YMA, kohhran leh khawtlang thila inhmanna tur a la awm miau si lo va! 

Mite angin pa sek tha teng tung leh pa lian (Light heavyweight) ni lo mahse ka thinlungah hmun a chang thuk zual zel a, kei chuan ka “Idol” atan ka la thlang cheu a ni.  Mite angin lehkha a thiam lo tih lah hriat sa, khawsak harsat avangin mawza man to leh tlawm bun tur pawh a nei zo lo vang tih pawh thil chiang, a lo pian hma deuh avangin intunnunna turin cheng nuaih khat a dawng ve lo vang tih pawh a chiang tawk hle. Heti khawpa pa khawngaihthlak a nih lai hian a ni lo zawng hlira kan sawi a kan lo ziak thin hi chu a rilru chhiatthlak mang e.

Theih nise a thlanah ngei mai khawvela sang, lian, mawi leh ropui ber turin lung han phun ruah mai ila(h), chutah chuan a chanchin dik tak, a ropui zia thu ngawt chu khawvel tawng chi kimin han thai rang ruk mai ila, chu thuziak chu Pu Obama te lai lai hian an chauh chang leh ngui changin  mahni infuihtharna atan han hmang thin ta se, a va ropui dawn em!

Chutianga kan tih theih em loh pawhin amah chawimawina atan hrim hrim Rajiv Gandhi Stadium kan tih turah te Samdala khelmual te han ti ta zawk ila, hnamdangin min hmuhsit phah hlauhvin ka ring lo.

A tawpna atan tihian hnu i han khar teh ang. 

Ram zawng zawngte u,

Samdala chawimawiin hlim takin au rawh u.

Lawm chungin Samdala chanchin hril ula:

Hla sa chungin CM hmaah lo kal nghe nghe teh u!

Samdala chu Mizo a ni tih hre  rawh u,

Min thlahtu chu amah a ni a, a ma chite kan ni.

A chite leh amah sawichetute chu kan ni.

Lawmthu sawi chungin sawrkar hmunpuiah chuan lut u la,

Fak chungin a lal in hung chhung leikapuiah chuan chuang kai rawh u.

A hnenah ngaihdam dil ula, a hming chawisangin Samdala Stadium din dil teh u ka ti!

Samdala chu a tha si a; 

A taimak rumrutna chu kumkhuain Zoramah a awm reng ang a;

A tawrhchhelna zozaite kha chhuan zawng zawng thlengin mathei lovin a awm reng  ang.