September ni 15, 2011 tlaiah khan MALO ṭhianzaho chuan kan ṭhianpa Rintea nupui neih lawmna neiin chaw kan eikhâwm a, chawei khamah chuan MALO dânin MALO Pastor VLC-a chuan a inneih ṭhattir a, ngaih a ṭha duh veng veng hle. Lêngzêm leh lênglâwng hla hmangin lunglên kan hrithla zui a, a tizual hlauh thung.
Chumi zân ka mu chuan mumang mak tak mai ka mang a; zêl ang deuh, mumang ni tho si-a inlârna deuh roh hi a ni a. Chu thu chu ka thupbo chuan thlarau lama thlaler vaivut ai pawha ro zâwk hian engtik ni-ah mah inlârna rim nam ka hmu tawh âwm si lo va, ka han gas bur puah pawp pawp mai dâwn a nih hi!
Zân ka han mu ṭan chiah a, ka muhil ṭan vel tihah chuan ka mutna in chung chu a ri deuh rek a. Ka han meng chu inchung a lo bo vek hi a lo ni a. Heta ka meng hi ka muhil ka harh ta e tihna a ni chuang hauh lo. A chhan âwm ang ka ngaihtuah mêk lai chuan kawngka lam aṭang zâwkin âw a lo chhuak a.
“Ka nau hmêlṭha chum biang buangtë, i tihduhdah Lucifer-a ka nih hi. Vawiin chu khawvel ka fanpui ang che a, thil tam tak ka hmuhtir ang che.”
‘Vawiin’ a tih khan chhûn a sawina a ni chuang hauh lo. Ka han hawi ngial pawhin tumah ka hmu lo va, âw erawh ka hre si. A tak awm lo na na na chu hlauh tur awmin ka hre lo va. Ka tho va, âw ka thian a. Ka thawh hian khum ata ka harh e ka tihna a ni chuang miah lo.
“Lucy, ka zui ang che. Amaherawhchu, in chung khi chhîn leh vat rawh. Chuti lo chu a chung khi midangin an luah ve reng si a, in chung nei lova awm huau reng chu ka duh bîk lo. I dah loh chuan ka zui nguar ang che,” ka ti a. Zawi zawiin in chung pawh chu a lo inchhîn phui leh thlap a, muhil e ti lo chuan in chungte hnâr ri bawrh bawrh thâwm chu ka hre chhawm a. Pâwnah ka chhuak a.
Mi hruaitu chuan mi kai dãwrh dãwrh a. Mi kai han tih khan ka kutah a man e tihna a ni chuang lo. Min hruaitu hi tisa ni lovin thlarau zâwk a ni; hmuh theih a nih loh thu kan sawi tawh kha.
Min hruaitu nen chuan kan pên hlawk hlawk a, chu chu kein kan kal tihna a ni chuang lo. Khatla lamah kan herliam a, Khatla biakin pelh lawk step-ah min kualthlâkpui hlek hnuin vawkin pakhat kan paltlang a, changkha leh berul zâmna niâwm tak tak awmna hmun kan thlen chuan kawngka pakhat hi a lo awm a. Kik pawh kik lovin, hawn pawh hawng ta lêm lo chuan a chhûngah kan lût a.
Thlang lamah tukverh pakhat hi a lo awm a, chu chu tuichhe paihna leh thleng silna hmun a ni nghâl a, buhfai leh chawhmeh ilo sil nan pawh an hmang âwm e. Chhak lam bang kilah computer hi a lo inhûng a, computer hmaiah chuan ‘Misuala ka ni’ tih hi a lo inziak kuau mai a. Ka bangbo kher mai. Chutah tak chuan min hruaitu chu a lo ṭawng chhuak leh ta a.
“Ka nau hmêlṭha chum biang buangtë, he in luahtute chanchin hi tlêm azâwng ka hrilh ang che. He in hi kum zabi 7-naa mi niâwm tak tlangval pakhat leh, hun lo la awm tura mi niâwm tak nula pakhatte’n taima takin an luah mêk a. An luah mêk tih hian khawi emaw laia nupa khawsaka khawsaa chhûngte bula fel famkim anga lang leh si-te ang an ni tihna a ni lo. An pahnih hian zirlai an ni a, i zir lai an ni bawk.
“A tlangval zâwka hi pa pian thiam em em ti-a sawi tur a ni lo va, hmêlhmai velah pawh amah a inhriatchian ém avângin a uang lo hle. Amaherawhchu, eng eng emaw quota-in rîm tur tâwk chu a hmu ve deuh reng a, hmeichhe lamah a hmuingil ta viau e tihna phei chu a ni lo. Hmeichhe mit hi a lerh ém a, tlangval rim nam ‘ka chuam’ tih tur neih loh thláwt ai chuan ti-a mit an tihdel luih ṭhin vâng chauh zâwk a ni. Hetia kual kikawi taka kawppui tur tâwk a hmu ve deuh reng hi a ṭhiante’n in lawmpui thiam tâwk lo va, ka vui a ni – amah pawh,” a ti charh charh a.
Ka han ngaihtuah chiang a, a sawi chu kan MALO ṭhian Mapuia, a sawi duhâm deuhte’n sual hauh si lova ‘Misuala’ an tih bawk chu niin ka hre ta a. Lucifera pawh hian dâwt hlîr a lo sawi bîk lo a ni tih ka hre ta bawk a. Pa phanchang, taksa fei leh fîp, dâr pharh ṭhat vânga palian leh huphurhawm tihna ni chuang si lo; aw thûm deuh dät, nulate’na ‘aw pã’ (tiger voice) category-a an dah ang chi ni si lo hi a ni a.
Chaw eikhâwm nikhuaah chuan a tho tlai berah a ṭang ngai lo va, chaw lam hmasa bertu erawh a ni fo. Sakhmêlah rual a awt bîk hauh lo va, a ṭhiante’n kan va awt hek lo. A ṭha e tihna ni hauh lovin kan ṭha en tawp a, a tlat tlatin kan tlattir a, a phun phunin a phun a, chuti chung pawh chuan ‘Ka hmangaih che’ tih lehkhabu hmangin mipui a lo bum chiam pek a, lehlam takah chuan faktlâk chu a ni – a fak hrâm duh tân.
William Shakespeare hi a ngaisâng em em a, Shakespearan Sonnet hmangin college a kal chhûng zawngin poetry phuah thiam ber lâwmman a lo dawng zat zat tawh a, a ṭhiante paw’n thilphal taka sap hming, ‘William’ tih hming kan puttir ngat kha a ni a. A ṭhiante dang zingah hminglem atan takngial pawha sap hming pu pha tumah kan awm lo. Chutiang khawpa thu leh hla lama artui tuia tui chu hmangaihna lamah a luangliam ve thlâwt a, a pachhe ve thlâwt bawk.
Zai hi a ngaina lo, lâm pawh a ngaina hek lo. Mi zai ruala chhuat a per dat data mi lâm ruala lu a bûk tlek tlek tawh chuan a duhtâwk viau em em zel a. A zaia a lâm chhuah tawh chinah erawh chuan amaha riang intih riauna awm kha chawhthawhin a awm tihna a ni a. Chu chu min hruaitu min hrilh angin kan hriatthiampui lo va; a ṭhiante’n a chunga ngaihdam kan dîlna tur thil a va ni rua em!
Justin Bieber aia Lalzova, Miley Cyrus aia Laltheri hrechiang zâwktu hian a tâna khawvar hun a thlîr reng a, a nghâkhlel tawh hle a; a ṭhian ṭhenkhatin mi vânduai an tawn palh avânga kawppui an hùn fir fer lai hian mi vânnei nih a inbeiseina chuan a kalsan ngai lo. Beiseina a neihna chuan minung a nihtir a ni. Hei hi kan ṭhianpa Mapuia chanchin ṭha lam chu a ni.
Chutih lai chuan min hruaitu chu a lo ṭawng chhuak leh ta a. “A mipa zâwk chanchin sawia a hmeichhia zâwk hmaih zawng chi al loh bai ang mai a ni dâwn si a – in khata awm dûn ta chu. A hmeichhia zâwk pawh hi nula a ni a, nula a nih erawh hretu tlémtë an ni thung. Ṭhenkhat chuan naupang emaw an ti a, ṭhenkhat erawh chuan nutling emaw an ti bawk a. A enga pawh chu lo ni se, nula lawmawm tak a nihna a bo chuang lo.
“Nula sâng ṭha thlerh thlawrh, ria zên zaih, heh sen vâm ham leh biang tai ṭha tëk täwk a ni lo va, a pian pawh inkhâwm laklawh lai pawh sawi lova mobile phone kheuh neuh neuh chîng pian ang hi a ni hek lo. A pian hi sawi leh chuan awm tawh lo an tih ang deuh hi a ni a, a tawi zâwngin, a ni deuh tawp mai. Chiang taka sawifiah thiam turin kei meuh pawh hian JF Laldailova ka ngai mang e,”a ti vawng vawng a.
Chu veleh kei chuan, “Lucy, chutiang sawi ve khanglang suh; i inhmeh lo! I mi sawi pawh Chhanpuii a nih thu sawi ta law law che, thu khuh ṭït ṭët hi ka peih lo a nia,” tiin ka vïn vak vak a, ka vîn vak vak khan ka âw a chhuak khâwk rum rum e tihna a ni lo; inlârna vinin a ni ka vin ni. Chutah chuan a Lucifera zâwk pawh chu a ngawi ta hle hle a. Ka rilru chuan ka nui tut tut a, inlârna hmuh lai pawh hian ho deuh deuhvin a lo awm theih ve tho a nih hi ka ti rilru a.
Zirtirtu ni chunga zirlai nih hi thil nuam a ni hauh lo va, zirlai ni chunga zirtirtu nih erawh inchhuanna tham a ni; duh sateh mah ila, a nazah zawng tân thil theih leh awlai a ni lo. Ani erawh a pahnih hnihin a ni thei a, a thawhpuite nge a sikul naupangte lâwm zâwk ang tih chu ngaihtuah tham fé a tling. Kohhrana mi inhmang tak a ni a, nilaini zân inkhâwm takngial pawh a ṭhulh ngai lo; Pathianni zân inkhâwm erawh a ṭhulh zeuh zeuh.
Mi pângngaite ang tho a nih avângin midangte ang bawkin thinur châng a nei ve ṭhîn. Hei hi a ṭhiante’n mak kan ti lo; a thinur chânga Nova nupui chikhâwna a chang hriatchhuah a ngai ziah mai te, a thinur chhûng rei lo të pawha kan lo inhriat leh intawn chhoh dân, a bula kan chêtṭhat leh chêtchhiatna lai zawng zawngte thlenga kan hre chhuak lo thei ṭhîn lo hi mak kan ti zâwk a ni. Hei hi eng ‘riau’ nge tih kan la hre thei lo.
Nula hnahkhat dik tak a ni a, sawi nawn fo pawh a ṭûl. He a nihna hi amah aiin a ṭhiante’n kan hrechiang zâwk mah âwm e. An in luahah hian ṭhianzahovin kan lêng ve zeuh zeuh va, chuta kan lèn chhan chu, a in luahpuipa nge amah tih hriat hran chu mi pângngai tân thil awlai a ni lovang tih ka ring. Mak tak maiin – ani chuan a hre hrang thei tlat; a thliar hrang thiam tlat a ni. He finna hi krismas hman tama neih theih chauh a nih leh nih loh hretu chu amah a ni – amah chauh. Amah ngaina lo rëng rëng an awm lo, hetah tak hian he finna bawk hian mawh a phur.
Min ngaizâwng ta em ni chu aw tih vawng vawng theih tur khawpin a ṭhiante zawng zawng hi min kâwm thiam a, min melh no bîk ta emaw ti-a han lâwm viau dâwn pawh hian ṭhian dangte a melh dân tho a ni tih kan hre kur si a, hnapkhâwn pachang hmu kan iang thei lo. Hei hi a lerh e tihna a ni hauh lo thung; lerh turin mipain an zir lo ve ém bawk a! Thingpui khâ kan in chuan kan vaiin kan in vek a, a thlum in bîk tumah kan awm lo. Hei hi Mother of MALO nihtirtu a ni a, he nihna hi vawi khat mah sawihona awm miah lova lungrual taka kan pêk a ni.
“Ka nau hmêlṭha chum biang buangtë, i va ngawi rei em em ve. Min tihlau dâwn alawm. Kan awmna hmun hi hmun ralmuang a ni lo va, kan chhuahsan leh vat a ngai. Kalpui duhna che ka la ngah a, i chhuak ang hmiang, pawi i ti em?” tih ri chuan min tiharh zawk a, chu chu ka muhil ka harh tihna a ni rëng rëng lo; inlârna hmu lai mêk ka nih thu ka hrechhuak leh zawk e tih chu thukhuh taka ka sawina a ni zâwk.
Kei chuan, “Lucy, min van care em em,” ka ti a, a nui sak a. Kan chhuak dûn leh ta a.
Vawi khat ka thaw hawk hman chauh va, Salvation Temple thlang lawka in pakhatah kan lo awm reng tawh hi a lo ni a. Hetiang khawp hian inlârna hi a ṭuan a rang ang tih ka lo ring ngai lo. Mei alh hmanga tehkhin tur chu ni sela, a zìtin a zït per per ang.
Pindan lamah kan han lût tlang nghâl rawk a, nupa khuma tlangval pakhat lo mu bam mai ka hmuh chuan ka ngaihtuahna a kal thui hle a. Mipa hi, nupui nei lo pawhin rei tak a dam theih a ni tih ka hrechiang ta em em a. Kai tho ta lêm lo chuan min hruaitu thu ka ngaichâng ta rân a.
“He in ṭhianpa hi a chhûngte ina awm a ni a. Chuvâng chuan hetah chuan kan awm rei hman lovang. A chanchin hi hriat ka ngah lo khawp mai a, kohhran lamah a inhmang deuh a ni lo maw..? A hming pawh i mi hrilh ka ngai zâwk ang a..” tiin Lucifera chuan mi leh zawh a.
“A hnâr rîk dân aṭang chuan meng lo paw’n Muansanga a ni tih ka hre nghâl mai e. Kohhran-ah chuan a theih ang tâwk chuan a inhmang a, inkhâwm pawh a inkhâwm zing khawp mai, inkhâwm hun a zing lo tih mai a ni,” tiin ka chhâng a.
Lucifera chuan, “A nih tak chu. Min van chhâng thiam em em. Kan kal leh hmain minute 5 chiah inngaihtuah leh phawt rawh,” tiin hun mi pe a, ka bula ṭhutthlêngsei pakhat, sei si lovah chuan ka ṭhu phawt a, khupa kiu nghatin khabe ka dawm a, ‘Muansanga han chal tawh dân em em hi’ tiin ka’n ngaihtuah ṭan nghâl pang a!
Ka han sawi chal dâwn viau nâ a, a kum tak chu la naupang deuh a nia.Mahse, chal a nihna hi a bo chuang rëng rëng lo! Thu leh hla thiam Kaphleia chanchin hi a tuipui em em a, ‘Kaphleia leh Thlirtu’ tih hmanga a kalna college magazine-a best article lâwmman dawng thei ngat kha a ni a. Hei hi a chal vâng a nih leh nih loh ka sawi thei mai lo va, a ngaihtuahna erawh, ‘Kum 60 lai liam ta kha aw..’ tihah a tlûk hnem viau chu ka ring.
Amah të hi mi ṭawng tam a ni lo va, thil erawh a hre thei hle, a bîkin chanchinthar. A chanchinthar hriat te pawh a puitling raih a, ‘Selena Gomez leh Justin Bieber an inngaizâwng’ tih lam ai mahin ‘Govt. Aizawl College chuan Mualpui-ah ram a nei ta e’ tih lam daih a ni. Selena leh Justin tih lampang chu a ngaihven lo hrim hrim, a tu zâwk nge mipa tih pawh chiang takin a sawi thei lo. Hei hi duh chuan a chal vângah bawk kan puhthlu leh thei ang.
Kum la naupang viau e ti lo chuan a kum zât hi pawisa a ak chhuak khât viau mai a, a ah-na bâwm tur takngial pawh a nei zo lo. Chuti khawp chuan pawisa hi ngaihsak lo mah se, a mamawh ve em em a, a rilru tal a sâng a, class kal lova pass theih dân a ngaihtuah hrâm hrâm ṭhîn. Sum aiin hun a hlu tih a hria a, hun tihlutu chu sum hi a ni pakhat tih pawh a hria; mahse, a ngaihna a awm ngang lo a ni!
Mi fel ve tak chu a ni. Essay ziah hi a tui em em a, inziahsiak a awm apiangin ziah a tum ziah a, a ziak ziah bawk; mahse, huaisen taka thehluhsaktu tur a mamawh hle thung! A essay ziahte’n a kut an pêl hleithei lo hi a chhan fumfê hriat a har hle a, ril tak, ngaihtuah cheuh cheuh hnua ngaihtuah chhuah chi a nih ka ring. Tlangval a la ni tih hre chiang ve tâwkin ka inhria a, bazar-a naupuakpuan min zawnpui hrep hnuah erawh chuan ‘chiang ve tâwk’ kha ‘chiang lo tâwk’-ah ka chhuak ta. Nupui erawh a la nei rih si lo!
“Enga ti nge i khîk vur vur? Ka awm i tinuam lo tlat. Inlârna ka lo hmuhtir kher kher che chu ka inchhîr ṭêp a ni,” tiin Lucifera chu a lo ṭawng bai bai a.
“A! Nang lah hi i lo phun ve hman ziah mai. Phunchiar leh lutuk. Inlârna mi hmuhtirna lama ka lo zui che hi ka inchhîr ṭêp a ni. Ti rawh, i kal ang,” ka ti a, kan chhuak dûn leh ta a.
Kalkawngah chuan inbe miah lovin kan ngawi reng a. Inlârna min hmuhtirtu hi mi ngawichawi tak a nih ka ring ta hial a. Tûn ṭum chu kan thleng vat lo deuh va, a chhan ka han zawh chuan rei lo te-a kan tumram kan thlen theihna hmanrua petrol kha a tui a lo tlêm tawh a, kein kan kal hi a lo ni a. Mahse, chu chuan muhil lai ka nihna a tibo chuang lo.
Kawngah hian kan chhuk kan chhuk a, a châng leh Mizoram-a tam em em pakhat, step kan zawhthla leh rih ṭhîn. A châng leh hruiin kan uai thla a, pûk emaw tih mai tur hmunte kan paltlang a. Vawkin pawh sawmsarih leh pakua ngawt kan pêl thla a ni. Chutianga phei leh chho eih pawh awm lova kan kala kan uaia kan behthlâk hnu chuan Dawrpui Vengthar thlânmual bula in pakhat chu kan chhuak ta hlawl mai a. A lâwma ka’n lâwm zia mai chu!
In chhûngah kan lût nghâl vat a. Choka kan thleng hmasa ber a, ril a ṭâm tawh avângin an chaw bêl leh chawhmeh bêl kan zen a. Chaw bêl ka’n hawng chu chawṭhing hi a lo tam khawp mai a; lâwm rilru tak chungin chawhmeh bêl ka’n hawng leh chu dâl dal da tâwk hi a lo awm a. Zahthlâk khawpa bêl mawng lang chiangin a tui chu a tling li luau a. Min hruaitu ka’n hmuhtir chu Lucifera meuh paw’n, “Em ema! Ka rilṭâm a reh, ka lâwm e,” a ti hial a.
A hnïm chhin a.
“A hîng lehnghâl!”
Kan dah leh ringawt a. Rilṭâm a tizual lo lutuk hi kan lâwm zâwk hle. Pindan lamah min hruai phei a, hmeichhe âw hi ka hre hmasa ber a. Hetih lai hian thlarau ang renga kan awm avângin tuman min hmu thei lo va, kan ṭawng pawh an hre thei hek lo. Hetianga awm thei tur chuan a hre zâwkte sawi dânin thlarau lam chan chhah deuh a ngai a ni âwm e.
Khumah hian naupang pahnih, mipa leh hmeichhia hi an lo inbuan thial thial mai a. An inhnehtâwk phian lehnghâl. Chutia zan lai laia naupang han inbuan tâk mai chu mak ka ti viau a. A ngaihna ka hriat loh ém avângin min hruaitu chu ka zâwt ta chawt a.
“E.. Hmanhmawh mah ta che. I hriat châk tluk zetin ka sawi châk alawm. He mite pahnih hi naupang an ni lo va, nupa an ni zâwk. An la tharlam ve a nih hi. Hrethiam mai em?” tiin mi chhâng a, a nui vur vur a. Ka ngaihtuah chhuak ta!
“Inlârna ka hmuh hma, zâna an ina chaw kan eikhâwmnate ngei kha an nih hi! MALO dâna inneite ngei kha!” ka ti hluai a.
Lucifera chuan, “A khuh ka hawnsak ang che aw.. A mipa zâwk hi in ṭhianpa Rintea chu a ni a, a hmeichhia zâwk hi a ṭhiannu Nutei a ni. An hming koh duatnaah pawh ‘Te’ tih a awm ve ve a, chu chu an pumrua nen pawh a inhmeh hle.
“Rintea hi in ṭhianzaho zingah a patë ber a, mahse, patling in neihchhun a ni tlat. A record hi tuman in khûm tawh dâwn lo. A ṭawngkam chhuak te hi a puitling ru riau va, thil sawi dâwna khuh hmasa kharh kharh ang chi, mipui hmaa khuhpuah engah mah ngai tawh lo chin a ni,” a ti a.
Kei chuan, “Lucy, ka lo sawi chhâwk ve tawh ang che aw.. A chanchin sawi châkin ka sahâl huam huam tawh a ni,” ka ti a, ka sawi ta mial mial a.
Rintea hi a hmêl a fel reuh em em mai a, a hmêl pawh a chhe lo reuh va, a duhawm reuh hle bawk a. A chanchin leh a pianhmang sawi dâwna ‘reuh’ tih telh a ngai zel erawh a buaithlâk ru riau. Chutiang chu ni reuh mah se, kan ṭhianzahovah chuan nupui nei hmasa ber a ni tlat. Hei hi a upa leh hleitling ber a ni e tihna ni lovin, a harh hma ber tihna a ni thei ang a, a hmanhmawh leh insûm thei lo ber tihna a kâwk thei bawk ang.
Ani të hi a kim ve biai reuh va, an nu a vânnei ta ber a ni. Chakai hi a kaw tâwpah hian lo meng ker mai sela, min lo melh kar mai bawk sela, chu chuan a nihna a sawi chiang ber âwm e. A lawmawm reuh bawk ém atin ni!
Mi mak tak leh hmanhmawh tak chu a ni ve chiang! Kum chanve dâwn nupui a nei ve dêk dêk a, ‘Nupuite tihhlim dân’ leh ‘Fa enkawl dân’ tih article a ziak tawh a, khawi khawiah emaw chuan a chhuah tawh âwm e. ‘Thaibawihte tâna hriat tur pawimawh’ tih hi thumal 6000 chuangin a ziak tawh bawk a, a la chhuah ngam lo – phalna a la nghâk mêk a ni.
“Amaha a ṭhiante’n kan chhuan ber chu, kum chanve dâwn nupui a nei thei hi a ni,” ka han ti a. Min hruaitu chu a nui vur vur a. A sana a en vut vut a, “I kal leh nghâl mai ang hmiang,” a ti a. Khawngaih rilru tak chungin Nutei ka en a, kan chhuak ta a.
Pâwn kan thlen chuan min hruaitu chu a ding deuh dat a. “Kan kalna tur ka chiang ta hauh lo. Tûnah khawiah nge a awm ang aw..?” a ti vawng vawng a. Ka’n zawh chian chuan, “Lerh-a,” tih ringawtin min chhâng a. Ka la bo hle tho mai.
A tâwpah chuan a tihngaihna hre tawh lo chuan a duhna na-ah min hruai ta tawp a. Hmun pakhat hi kan thleng a, chu chu inlârna khawvel a nih miau avângin mihring ṭawngin a awmna lai ka sawi mai thei lo.
Kan bul hnaia ṭhutthlêng awm remchângah chuan kan ṭhu a. “In chhûng chu lût lo mai ang. I mit kha ka chil ka hnawm ang a, kan mi hmuh tura chu i hmu thei mai ang. Tichuan, a chanchin chu kan inhrilh tawn leh dâwn nia. Kei sawi hmasak!” a ti a. Ka mitah a chil a rawn hnawm a, a uih hle. Mahse, kan mi rîm tura chu tlangval C-a a ni tih ka hriat theih phah thung; inah a awm lo tih thlengin – zan lai laiah.
Sawi hmasak a chuh ang ngei chuan min hruaitu chuan heti hian C-a chanchin a hriat ang ang chu a sawi ta a.
“Amah C-a hi palian buang thêng thûng a ni hran lo, chumi ni turin a awhawm mai chauh a ni. In ṭhianzaho zîngah a luck ber a, chu chu a zei ber tihna a ni lo. A vânnei ber ti ta ila, in lâwm zaw mah ang. Ngaihzâwng hi a tlirin a tlir a ni ber a, a ngaihzâwngte’n an biak chhiat ngam lohna chhan ber pawh an inṭhen chuan ni hnih pawh liam lovah midang a nei leh nghâl mai dâwn tih an hriat chian ém vâng a ni; hei hi a vânneihpui kan ti leh thei ang.
“Zirlai a ni a, eng zirlai nge tih erawh hriat a har hle. Zirna inah chuan Mizoram University-a lawi a ni a, zirlai hran hran a ngah reuh avângin amah hi mi daihzai tak a ni a, mahse, a pawi ber zâwka chu a zirlaite hi a ṭhiante’n han inhnemhnanpuina tur pakhat mah in nei lo hi a ni; amah paw’n a pha thei lovang – vânglai tih hi a subject pui ber a ni.”
Ka lo nui kur kur a. Ka nuih chhan ṭhenkhat chu thu awihawm loh lutuk ka hriat vâng te, thil intuhâ lo lutuk leh ni lo lutuk a nih vâng te a ni a, tûna ka nuih chhan erawh chu thudik ka hriat vâng a ni. Heta ṭang chiah hian fiamthu hi dâwt a ni vek lo tih leh, thudikah hian nuihna tur tam tak a lo inphûm a ni tih ka hrechiang ngam ta chauh a ni.
Ani hian inthlahrunna leh zahna hi a pai lo, chuta thil mak deuh mai chu zak thei lo a ni hauh si lo hi a ni. Chu aia la mak leh zual chu zak lo thei han tih tur a ni bawk si lo hi! Chuta ṭang ringawt pawh chuan mi mak a nih zia a lang a, vânneihthlâk takin ramsa-ah ni lovin mihringah a lo piang hlauh mai pawh a! Ni lo sela chuan samak a ni mai tur.
Ṭhianzahovah chuan lerh lamah khûmtu a hmu lo ka ti ngam chiah lo va, hmeichhe lam hian an zir hle a ni tih erawh chiang leh huai takin ka sawi ngam. Chu pawh a vânneih thu bawk! Chawhrualin thla khatah bialnu pakhat zel nei ang a ni a, vote a thlâk theih aṭanga a bialnu neih tawhte chauh chhiar ta ila, a chhe thei ang ber dâwn chuan ‘a bialnu lo ni tawh zawng zawngte’n thlalakpui tur’ tihah nula leh thlawi chhiar telin hmeichhia dawrzawn li zên zâwn an lo chhuak hum hum dâwn tihna a ni a, a theuneu lo takzet.
Zah ṭït ṭët a nei lo kan tih tawh kha. Chaw eia sâwm chuan a inthlahrun theih dân tur bera awm tur, a mawihnai tâwka a awm theih nan. Khualkhuaa a zin pawha a chuanna sumo driver-te ina thleng nghâl chat ngam, thleninpate kekawrte ṭâwm nghâl chat ngam khawpa huaisen a ni a, chu a nihna chu a chhawrna mual mual pawh a awm ve ang chu.
Thu ropui em em ni si lo, dik ve fú tho si hi sawi chhuah zeuh zeuh a chîng hle. Thlânlung hmaah a ding vang vang a, a thuziak ‘Sa 300 a kâp’ tih a’n chhiar të të a, ‘a kah aiin a kah loh a tam zâwk’ tih a belh leh zauh ṭhîn. Hemi kawngah hian a ṭhiante tân tluk loh rim a nam chem chem a, awhawm a ni em tih erawh sawi chian a har hle thung.
“I hmanhmawh deuh ang hmiang. Zing lam a ni tawh a, ka mut a chhuak ṭan tlat mai,” ti ri-ah ka harh chhuak zawk a. Min hruaitu chu ka han en a, a lo hâm bui bui a. A hâm chuan rî a nei hial a.
Kei pawh chuan íhê lovin ka zui nghâl a. “Hmun tamah kan kal tawh lovang, in khatah chiah kan la lût leh dâwn nia. Kal mang lova thlen theihna petrol hi tam tawh lo mah se, mut a chhuak tawh bawk nen, han hmanna vak tur a tam tawh lo bawk nen, a zîtin i han zït teh ang,” tih pahin kan han zît leh par par a, kâr lovah Ramhlun South kan thleng leh ta reng mai.
Tlém kan han kal deuh va. Tuihâwk luankawr panga kan kalpelh hnuin step-ah kan chhuk a, step kan pelh hnuin step bawk kan thleng leh a. Kan zawh chhuak tihah step bawkin min lo hmuak a; kan kalna ngaiah kan lêt kan lêt emaw ka ti hial a. Taima takin kan kal leh tlãuh tlãuh a, a tâwp a tâwpah chuan pûk luhna kawngka niâwm taka Kumtluang Rûn tih lo inchhu kalh kan hmu a, kan lût ta a.
Kan han lût chiah tihah chuan min hruaitu, Lucifera chu a inthlahrung hle mai a. Ṭawng pawh a ṭawng ngam lo va, a kun chal mai a. Ka khawngaih deuh avângin, “I duhna lai laiah khan sit down,” ka ti a, ṭhutna duh thlan tur a neih miau loh avângin mihring ṭhutna tura siam, lehkhabu leh thawmhnaw dah nana hmanah chuan a ṭhu chawt a. A ngawi ta hle hle a.
Kan mi rìma chu a lo la mu lo va, a chaw ei dawhkânah computer a bih ngar a, a khât tâwkin a chhu ri leh kauh kauh ṭhîn – a khât tâwk a ni takzet! A computer keyboard-a thu awmte chu computer-ah a chhu lût ta emaw tih turin monitor leh keyboard a entawn ngun a. Kum sâwm tam liam taa Primary luh phata kan zir ṭhin, ‘Entawn lova ziak zir rawh’ tih kha a byheart hmaih a ni ngei ang.
A thu chhut chu ka’n bih hnai deuh va, ‘Suakliana’ tih bâk ka hmu pha lo. Chuta ka ngaihtuahnaa thil lo awm chu, hepa hi zirlaibu-a kan zir ṭhin Suakliana kha a ni chiang mai tih hi a ni. A nih chuan Suakliana chu a kum phu lova patë, a hmêl phu lova záng kûl khin khen, a mit lêta lian tarmit vuah, a neih phu lova vun pângngai ve tak a ni tihna a ni.
Suangtuahna aṭanga suangtuahnaa ka lût chu ka harh ta zawk a, a chênna pûk kawngka lu chunga Kumtluang Rûn tih ka hmuh khan VLC-a ngei a nih zia min hrilh chiang hle tawh zâwk a. Ani hi a ni, MALO (Mi-Ang-Lo) puipa ber chu. Chhura pawh tih tawh nâk alaiin, Chhurbura han tih leh kher chuh!
Thil vâng leh tam lo apiang hi tûn lai khawvel changkâng tawhah chuan a hlu. Chuvângin VLC-a hi a hlu thlâwt a ni. Ṭhianzaho tân a hlu a, kohhran tân a hlu a, chhûngte tân a hlu a, ziakmite tân a hlu a, mi lungngaite tân a hlu a, harsatna hrang hrang neite tân a hlu takzet. Hetiang hi a ni, ‘mi’ pawh ti lova ‘thil’ vâng ka tih chu!
A kawng kal te rëng rëng hi a kal vat vat a; khawlaia pa chêr lampang, tamit phêna meng deuh rá, kamis bântlâwn (pâwl uk tle deuh zak ngei) leh kekawr dum, chhîng taka inbenglût ap, smart-shoe dum buna Mizo iptechei ak-a kal vat vat ṭhîn i hmuh chuan ‘Pathian thlarauva mi ril, Suakliana leh a hlate’ tih lehkhabu ziaktu i ni em?’ ti chawt mai la, a bûk nghat ka ring. Chutiang khawpa mi invawng fel leh nghet a ni a, amah chauhva a awm pawhin best discipline a ni nghâl hliah hliah mai a ni.
Mi zau a ni ve rëng rëng, a thau tihna ni lovin. Zirtawpni zânah tlaivar dâwnin mittui tla zawih zawih khawpa lunglêngin lengzêm hla sa mah se, a tûk inrinni zânah thupui ṭha tâwk hmangin ngaihthlatute mittui tlâk zawih zawihna khawpin sermon ngaihnawm zet a thlâk thei. Hna hmu lo lehkhathiam sing tël teuh meuh mai awmna ramah hian sawrkar hna thawh sên loh a hmu thei tlat a, zâwl a neih kan ring a nih pawhin zâna menga chhûna mu chi a nihna hian a tirinawm zual sauh vang.
Ngaihzâwng lampang hi a ṭhiante chuan a ngaihsak lo viauvah kan ngai a, a lo ngaihsak lo tak tak nge an ngaihsak lo zâwk tih erawh mi narân ve mai mai tân hriat rual a ni lo. Hmánah dawra a thil lei turin a nghâktu Chami a be lai ka hmu tawh a, chumi tih lohvah chuan chaw ei khâwmna hmuna ei siamtu, a ṭhianpa duhtak nau bâna a vuan zeuh lai ka hmu tawh bawk a; a chhunzawmna erawh tûn thlengin engmah ka la hmu zui lo. Tute emaw ang deuhva zawng lem lova ‘Pathian-in a hunah chuan min pe mai ang’ ti-a lo sakuh ser nghah chawr chawr, ‘thawk lo chuan ei pawh ei suh se’ tih thu lo awm chhana te ang kha a ni em tih hriat va ni suh!
Ngawi renga ka mi rìma chuan mi mutsan a tum ve ta chu arpa-in khuan hun a hai em ni chu aw ka ti hial a. Kei pawh chuan min hruaitu chu ka mitmei zauh va, min thlâwp hle a ni chék ang, a sawhin a sawt chhuak thurh a. Ka chhuak ve nghâl a, ngawi rengin kan zït haw ta a.
In kan thlen chuan ka khumah ka mu thlawp a. Hetih lai hian ka muhil tui hle thung! Ka mu chiah chu min hruaitu chuan in chung chhuat a hawng a, min be leh ta a.
“Ka nau hmêlṭha chum biang buangtë, ka kalsan che a hun dâwn ta reng mai. I ṭhiante zawng zawng ka tlawhkimpui hman lo che chu pawi ka ti hle e. I ṭhianpa Opa, thiam ngah lutuk mai, a ṭûl chuan bang rawng hnawih thei, gas a chhiat palha siam ṭha thei tura inpeih sa at, electric current chhiat thut pawha a ban lâwn thei nghâl mai, amaha all round development awm sa hliah hliah pawh kan va tlawh hman lo va; i ṭhianpa Awma, thlasik laia mi ṭangkai tak, zâna awm lo ang hmiah, mihring a nih tilang chiangtu ber pawh a ha vâr tak, a naupan laia inbihruksiaknaa an zawn hmuh theih ngai rëng rëng lohva pawh kan hmu hman ta lo.
“Mi dam diai dai dap Mamuana, Vanbawng aṭanga Pathian thu zir tura Aizawl Theological College rawn pan vang vang, guitar a perh thiam tluk zeta hmeichhe perh leh kherh pawh thiam, chu a thiam tilang ngai zen zen lotu te; a ngawi chauh chauh emaw i tih laia i ṭhianpa ni chunga i ṭhiannu bialpa lo ni daih mai Marova te; fa û ber nih inchuha inhnial nak nak laia kil khata naupang ṭhuta lo ṭhu, a kum zât a sawi avânga a ṭhiante tizaktu Remruata te; Aizawl hmar tâwp aṭanga Aizawl chhim tâwpa zirna rûn rawn bêl vang vangtu Muana te; Aizawl chhim tâwp aṭanga Aizawl hmar tâwpa bialnu va nei chat thei Neiha te pawh ka tlawhpui hman ta lo che a, mi hrethiam ang che.
“He’ng in ṭhianzaho mi inang lo tak takte hian inan tlànna pakhat in nei a, chu chu in inṭhianṭhatnaah a awm. He inlârna hmuhtir tur che-a tirh ka nih chhan hi MALO tipumkhata tiphuisui tur leh in inṭhianṭhat leh zual nan a ni a; in inkawmngeih tlàn zâwk nana hlim leh na taka infiamtir tur cheu-a tirh ka ni. Chu tirh ka nihna chu tûnah hian ka tihlawhtling ta a. Ka lâwm em em a ni. Ka kal hmain pakhat chauh – in inṭhianṭhatna hi nupui pasal fanau in neihnain dâl rëng rëng suh se.”
In chung chhuat chu a inchhìn leh riai riai a, rei lo te hnuah a inkhâr thim ta khup a. Ka ṭhian va tlawh tâkte leh min hruaituin a hming a lam tâkte ngai veng veng chungin ka muhil a, ka muhil pawh chu ka lo harh ve ta a ni!
Note: A sei hle mai. Chhiar tur em ema dah pawh ka ni hran lo va, blog-a dahṭhat ka duh vang mai mai a ni a. Chuvangin comment ka off ta mai, a duh tan erawh a chhiar theih tho ve! Ka ṭhiante ka kahna mai mai a ni a. Nikum lama ka ziah tawh a ni e.
