25 May 2024

'Pangparhnima' thlir thuak thuakna

 Mizo Academy of Letters (MAL)-in Book of the Year 2023 atana a thlan tak Pangparhnima hi Book of the Year atana an thlan tawhah chuan sawi hlawh pawl tak a ni awm e. A  ziaktu hi thu leh hla khawvela mi thar leh, Pangparhnima ngei pawh a lehkhabu pakhatna a nih vangin mi rin a hlawh lo sa a ni thei a; a aia thlan âwm zawka ngaih theih tur, thu leh hla lamah pawh langsar sa an awm vang a ni thei a; tin, a lehkhabu hrim hrim hi lehkhabu \ha ber atana thlan atan em chuan miin an duh khawp lo deuh a ni thei. Eng pawh ni se, a lehkhabu ka chhiar a\anga rilrua thil lo awm, a \ha lam leh \an lak ngaihna lam nia ka hriat te han tar lang ila.

 ·        Character (hming nei chin) pawimawh em em si lo duh aiin a tamin a hriat a, a thawnthu tana an pawimawh em em vang pawh ni lovin a thawnthu tluanin an lang deuh fo. Hei hian chhiartute a ti-confuse zawk thei a, chuvangin character pawimawh lutuk lo hi chu an hming vuah vek loh pawh a pawi lo thei ang.

·        Plot ruhrel (structure) mumal tak a awm lo va, a ni indawtin a thawnthu a kal chho mawp mawp a ni ber. Ka sawi thiam dan chuan, diary fictionize (ni tin chanchin thawnthua siam) a ang. A thawnthu inrem dam hi, zing thawh hlim a\anga in\anin college a kal a, college chhung boruak a lang a, a haw lam a lang leh a, tlaia an len kualna te a lang bawk a, zan lama hun a hman dan te, a mut theih loh dan chenin a lang zel bawk.. Film chu ni se, tunlai \awng takin a boring duh viau maithei e.

·        A thawnthu tana pawimawh lo tur thil thleng, a thawnthu tingaihnawm em emtu tur ni si lo hi a awm nualin a lang a, harsatna (conflict/action) inang pêt pêt, chipchiar taka lang nawn awn awn hian chhiar a tininawm hman lek lek bawk. Engkim mai hi chipchiar em em veka tar lan a ni zel a (point hmasa lama tar lan tak ang khan), hei hian a thawnthu a tisei a. A thawnthu phek 600 dawna chhah hi, uluk taka sawh mukin phek 300 velah a kaihtawi theih hial a rinawm.

·        Ruihtheihthil ti lai, zu in ho, ganja (weed) zu ho adt. tih vel a lang tam hle. Thawnthua thil \ha lo an tih lai tihlan hian khawtlanga nghawng \ha lo (social impact) a neih tur emaw, chhiartute ngaihtuahna a lak (audience influence) dan tur lam ka ngaihtuah hauh lo nain, a thawnthu a tingaihnawmin a lang lo. An \hianho nihphung tar lan a duh vang a nih pawhin, vawi hnih khat tar lan khan a fiah sa tawh em em a, a zawng a zaa hmuh tur a awm hian chhiar a tininawm lek lek zawk a ni.

·        Mizo thawnthu chhuak hmasa \henkhata kan hmuh \hin chu, a changtupa luck lutuk, huaisen leh chak bik, hmel ha bik ad. a ni a, thawnthu a tingaihnawm thei a, a tingaihnawm lo thei bawk. Hetiang hi Mary sue character (mipaah Gary sue) an tih ang hi a ni awm e. Pangparhnima thawnthuah hian a changtunu hi a luck hle! Ngaizawngtu/bêmtu a hmu chur chur a, a chang leh amah avangin an insual thul, an zirtirtupa thlengin an zar a ni deuh ber. Thawnthuah hian main character chuan character dang aiin danglam bikna leh lansarh bikna a nei tur chu a ni teh meuh mai a, nimahse, tih luat a awm thei. Chutih rual chuan a changtunu luck viau e ti lo chuan chuti lutukin a ziaktu hian langsar lutuk lovin a thup thiam riau thung.

·        Nula leh tlangval (inngaizawng pawh ni lo) inpuak hi Mizote hian eng tik a\anga kan chîn ni tak maw. He thawnthuah hian changtupa ni ta hian changtunu ber hi ramhnuai kawng an bo laiin a paw haw a, an la inngaizawng pawh ni lo, hliam tuar pawh ni lo. Mizote hi nula leh tlangval kan inpaw zen zen lo khawp a, inngaizawng lo lehnghal, ramhnuaiah a la ni zui! Puih ngai an awm chuan kaihkuahin kan kalpui mai hin. Mizo movie henkhatah pawh inpua hmuh tur a awm ta zeuh zeuh va, hnam dang (Korean adt.) influence a nih te pawh a rinawm. hangtharte hi inpuak an uar ta viau te pawh a ni mahna.

·        A changtupa hi hmeichhiate mipa pâ tih zawng taka duan niin a lang. A ziaktu mipa duhthusam a ni mah mah ang em aw ka ti deuh. Hmeichhia kutchhuak a nihna hi a lang hnep hnep a, a no hnêp hnêp bawk. Hmeichhe lawm zawng reh hleithei lo — pangpar, bike, ran (ui, zawhte) adt. a lang chamchi a, a thawnthu a par chuai a, a ri dut dut tluan a ni ber. Hmeichhe hlauh zawng, vangvat tih vel pawh a lang bawk. Hmeichhe ziak a nihna hi a langsar mah mah a, chu chu thil \ha a nih leh nih loh chu a chhiartute thutluknaah dah ta ila.

·        A changtupa Avis-a character danglam tak a duan chhuah dan hi a ziaktuin fak a hlawhna tak niin a lang. A character sawhnghet tura \awngkam a hman bik - "thluak brain rawh" tih ang chi te, hla ngaihthlak \han bik - "naupang si, mawl si, pawisa nei si lo" a neihtir te hi a fuh hle. Tu pawh mai hian \awngkauchheh hman uar bik kan nei a, chumi rawn hman chhuah/hman \angkai nachang a hria hi a ziaktu a fakawm hle.

·        A changtupa character bawk hi tar lang leh ta ila. Thawnthu tam takah chuan character arcs an tih mai — character a insiam (develop) char char a, a thawnthu tawpah a insiam puitling (nih tur ang a ni) \hin. He thawnthuah erawh chuan a changtupa character hi insiam puitling chawp a ni lo tlat thung! Character nghet tak a neih sa hi a inthup char char a, a character diktak thup turin character lem a siam (develop) char char zawk a, a tawpah character diktak kha a lo inlar/hai lang ta zawkin a lang a; a danglam hle a. A thawnthu vawrh sangtu pakhat a ni awm e.

·        He thawnthua character ngaihzawnawm ber nia ka hriat chu Miriami pa, Pu Zuala a ni teh tlat. A thawnthuah hian lang tam lo mahse, a lan chhun chhunah chhiartute hnuk no a kai tho. A chungchang thu a rawn lan chhun chhunah te hian a ngaihawm veng veng thei nia. Pa dam thluam, pa \ha, pa inthlahrung, fate ngaihsak mi, a thil tih leh chet dante chu fate hmangaihtu tih âwm tak vek a ni te hi a character tingaihnawmtu a ni.

·        A changtupate \hianho hi ruihtheihthil ti hin, tlangval dang nena insual \hin, nula tlangval hawklak, khaw khat chhuanvawr lo \hah an ni a; chuti taka inkawm ngeih chu a thawnthu tawpah an darh vek, an darh thut te pawh a nih theih ang. A \henin sâwn an pai a, a \hen an zeng bawk. Heng khaw khat \hian sual rual hi a rawn \hensawm/\het darh thiam angreng hle. Tin, a tawpna (concluding part) a siam thiam viau a, chutih rual chuan Lalrammawia Ngente novel, Dam Lai Thlan Thim tawpna, a changtupa \hian sualte tawp dan kha rilruah a lo lang thei. A ziaktu hian chu thawnthu chu chhiar tawh tak maw.

·        He thawnthu hi a tunlai viau mai a. Tunlai \hangthar (Gen Z)-ho tan pawh novel mikhual lo tak tur, an channa novel tih theih tur niin a lang. Mizo traditional/typical novel han tih theih tur, kalphung mar pát awm sa kha a rawn vaw \hiat a. hangthar la nau lehzualte hian, keini ai mah mahin ngaihnawm an tih a rinawm.

·        Mizo \awng chungchang hi, \awng hman sual langsar hi hmuh tur a tam lo hle (ka chhiar hi chhut hnihna a ni). Chutih rual chuan ziak zawm leh zawm loh turah \an lak a ngai thung. A thawnthu kal tluang lai tibuai khawpa \awng hman dik loh ang kha a awm lo va, a ziaktu themthiamna tichhetu khawp a awm lo. Dan naranin, lehkhabua Mizo \awng dik lo chungchang hi, a ziaktute hi Mizo \awng ziak dan thiam ber ber an ni kher lo va, chuvangin chul mamtu (proof reader) mawhphurhna a lian hle a ni; chul mamtu thlan fimkhur a ngai a; Mizo \awng ziak dik loh an sawite hi Book of the Year atana thlan loh phahna thamah ka ngai lo.

·        A tlangpui thuin a changtute inbiakna (dialogue)-ah a ha a, a thawnthu nghahchhan (setting)-ah a \hain a fiah a, a thu puan chhuahna (presentation) pawh a \ha pangngai viau. Tar lan tawh angin, character dina thiam viau a, thawnthu ruangam (plot) lamah hmasawnna tur a la ngah a, a thawnthua thil thleng/harsatna thleng (conflict) siam kawngah \an lak a ngai deuhvin a lang. A thawnthu hrim hrima hi uluk taka chul mamtu (Mizo \awng chauh ni lo) awm sela, tun aiin a \ha hle ang. A ziaktu hian hma lam hun êng tak a nei.

|hangthar ziaktute zingah novelist han tih theih tur an tlem ta hle. Bu hnih khat lek han chhuah chu an awm nual a, nimahsela, buaipui bera neih hi an lo tlem em em a, novel lamah kan tlahniam nasain a hriat. Tun hnai deuhva novel chhuak tawhah te pawh a thu (content) chungchangah novelist kan hmuh phak, tun thlenga la inhmang (active) zui zel — Lalrammawia Ngente, C. Lalnunchanga adt. te han tluk pha tur an la vang viauin a lang. Pangparhnima ziaktu Ahmangaihi sáng tak thleng thei turin theihna a neih a lantir tawh a, hmasawn tumin \an la zel se. Novel a la chhuah zel turah hmasawnna hmuh kan lo beisei ang.



Share this

0 Comment to "'Pangparhnima' thlir thuak thuakna"

Post a Comment

Eng nge i ngaihdân?