Mizo thli chi hrang hrang te

Kan Mizo pipute hian thlî hming hi chi hrang hrang an lo vuah a, chu’ngte chu hriat mai mai a tha ve e..

Hunbi neia tleh thîn te

1. Vahtlai thlî: Hei hi kumthar tìra thli hmasa bera ngaih a ni. January thla tâwp atanga February thla thlengin a thaw vúk vûk a, khaw that lai leh chhûn pachangah pawh a tleh thîn a ni.

2. Thlipui: March thla atanga May thla tâwp thlengin a tleh thîn a, to ruah lo hâwn dâwn chuan thlipui pawh a tleh tawh thîn. Thlî leh ruah a inzawm deuh avângin thlipui a tleh tawh hi to ruah pawh a lo sûr ve mai thîn. Thlipui tleh hian chênna in a tichhe nasa thei hle.

3. Pasawntlung thlî: Vahtlai thlî a reh hnu atanga rei lo tê, March thla tìr atang chuan khaw that ni pawhin a thaw leh vak thîn a, nikhat aia rei te a thâw a; chuta tang chuan khawi maw lai pasawntlung leiah chuan pasawntlung a lo to tawh thîn. Chuta tang chuan thlatin a tleh a, June thla thlengin a tleh ve thîn. Pasawntlung hi tum li a to thîn a, a to apiangin thlî a tleh thîn a ni.

4. Maupa thlî: June thla tìr vêl lai atanga thlî a thâwt vúk vûk chuan Maupa thlî a ni an ti. Maupa pawh hi tum li lai a to thîn a, June thla atanga October thla thlengin a to ve thîn.

5. Siruk la thlî: Thlipui hnuhnung leh thlipui na bera sawi a ni. May thla tâwp lama tleh thîn a ni a, he thlî a lo tleh tawh hnu hi chuan thim hlima khawthlang lam kâwl bula lang thîn siruk chu ‘thlipuiin a la ta’ tih a ni tawh thîn. October thla tìr khaw thiang takah thim hlimah khawchhak lam han hawi ila, a ngai têin thar sara hmuh theihin a lo chhuak thîn. Hetih huna sirukin vanlaizâwl a thlen hun hi lêng hàwn huna ngaih a ni.

Hunbi nei lêm lo thlî te

1. Telphawk thlî: Tleh hunbi a nei lêm lo. Thlipui na tak lei lam leh kilkhâwr lam hrûta a tleh vak hian, “He thlipui tleh dân chu a dang lam mang e, telphawk thlî a ni,” an ti thîn. Thlichhia an tihte zînga mi a ni.

2. Thawngaleivir: Hei hi thli vir a ni a, thâl lai March leh April lai vêlin a awm duh deuh bîk nâ a, hunbi nei thlî erawh a ni lo. Hmun hrang hrang atanga thlî lo kal intâwk khâwm kha a vir thîn; bial tè deuhva vir a awm a, a châng chuan bial lian tak pawhin a vir mup mup thîn.

3. Thlichhia: Cyclone an tih ang chî deuh, ni chuang si lo a ni. Favâng lai hi a tleh duh hun a ni a. Kum 1875 pawh khân a tleh vak tawh a, ‘thli chhe tleh kum’ an ti nghe nghe a ni. 

4. Sâr thlî: He thlî pawh hian tleh hun a nei chuang lo va, khawthat lai pawha thâwklehkhata lo thaw vúk vûk, rei lo têa reh leh mai thîn a ni. Upate chuan chutianga thlî a lo thâwt tawh chuan ‘sâr thi an awm dâwn a ni ngei ang’ an lo ti thîn.

5. Chhêmdam thlî: Hei hi a hranpà taka awm a ni chiah lo. Thâl lai, nipui sen sat laia thlî mamawh viau laia min chhêm heuh heuhtu hi chhêmdam thlî tia sawi a ni a, thlifîm ti pawhin an sawi tho bawk.

6. Thlifîm: Hei hi hun bi pawh nei chuang lova thli vâwt tha tak, zawi tê têa thaw heuh heuh thîn hi a ni. Thlifîm hi kum tluanin a awm a, chhûn leh zânah pawh a tleh thîn. Chhêmdam thlî nena sawikawp thîn a ni. He thlî hi Mizoram tinuamtu bera sawi a ni bawk.

7. Kawrhawp thlî: Kawr ruam thûk deuh chinah hi chuan a lui kawr leh a kam vêlah thli vâwt tak a tleh ve deuh reng thîn a, chu chu ‘kawrhawp thlî’ an ti.

8. Huih chhuk thlî: Khaw chhûng emaw, ramhnuai emaw, khawi laiah pawh hmun sáng zâwk atanga hmun hniam lam hawia thli chhuk tleh thîn hi ‘Huih chhuk thlî’ an ti thîn.

9. Huih chho thlî: Hei pawh hi hmun hniam zâwk atanga hmun sáng lam hawia thli tleh thîn sawina a ni.

10. Thlirum: Hei hi a eng ber nge tih hriat a har viau va, mahse, thli hming pakhata vuah thin chu a ni.

Thlî hi koh hâwn theiha ngaih a ni a. Thâl nisat lai leh kawng chho taka kala han hahchawlha thlî a ngawih dúk hian an han faifûk hlarh hlarh a, rei lo tê-ah thlifîm a lo thaw mai thîn.

He thu hi C. Lalbiaknema lehkhabu, ‘Zoram Mawitu’ tih atanga lâkchhuah a ni.

A lem târ lan a châkawm viau nâ a, tihngaihna a awm ngang lo a ni e!

He blog hming hi kan ziah tâk thlî pahnih,

Chhêmdam thlî leh Thlifîm atanga lâk a ni bawk.

Share this

TS Khupchong