Tu pu nge?

Saw... tu pu nge?

Tu pu mah; Ama’ tar,

Tiin min sêl e.

Mahni tâwka lo intihtlangvâl a lo intuaihnum ve thin nâk alaia, ‘tu pu nge?’ tih tawngkam kan han dawng thîn zet hi chu mawngtam phel leh lam sah hêk ang hlawih hlawiha nâ a ni. Eng emaw thil tûl tia han vahchuah hlek châng lah hian a nâwlpui hian tu pu nge ka nih hi an han hre châk nghâl êm êm a, thiante leh hmelhriat hnaivai deuh tena bengvar chhuah a mahni tar tara tar ka nih thu an han hrilh hnu pawhin, ‘mahse, a khabe hmul saw a tuak tawh si a...’ tih melh hian min la melh zui tâwk tâwk a; tûn laia ‘* bon top’ tih te chu a hlat hian a hla lutuk a, a beiseia beisei ringawt pawhin mawngmirh awm lo pui pawh a tla er er hian a hriat hial a ni.

Muthmuna ka inngaihtuah châng te hian, ‘Siamtu hian mahni chi um tawih tur ringawt min lo duang bîk lo asin’  ka ti rilru hial thîn. ‘Tlêmin kum lo tamin khawvêl tehna-ah  chuan upa deuh tawh mah ila, kum te chu mihringte tehna alâwm’ tiin beiseina thar nen chhuak tûktin mah ila, ‘zual zêlin’  tih ang mai chauh a ni.

Khawnge i thai chu?

Khawnge piang tura nu tur chu?

Tiin min zawt chhen, ka ning lutuk!

Tum tâwk lêng dang an piang lo nge,

A piang tawh hi ka chang lo zâwk?

Eng emaw chânga khualkhuaa kal châng hian a ni hrehawm thîn ni. Chhûngkhat hnai intibengvâr deuh ho hian, ‘Khawnge i nupui hi, i rawn hruai na nge?’ tiin hmu zo biakin min han be thîn tak a, a chhânna an dawng mumal lo thîn erawh pawi ka ti. Midang tân chuan tawngkam pângngai leh bengvârna a nih vei nen, keima bilah chuan ka pawi an sawina a ni tlat si; tlat mai a!

A châng chuan Siamtu hian manghilh palh neiin ka phu tâwk, a der mai mai pawha han ngaihzâwn satliah tur tal te hi a lo duang lo a maw ni chu aw ka ti thîn. Mahse, chutiang êm a nih chu ka ring si lo. A châng leh ka phu tâwk tur âwm ang chu tam viau hian ka hre leh hnuhnawh thîn. Amaherawhchu, chu'ng ka phu tâwk hliah hliah ang chin nia ka hriatte lah chu miten an êk ei atan takngial pawh an iai ngawih ngawih tur chi hlir an nih avângin ka lo iai ve tumhrang si, a khawlhkham zo ta vek a nih hi.

Kei ve hi zawng, zawnglaiah pawh a lai tak meuh meuh, hming bulah pawh ‘tv’ tih dah pawh inthlahrunawm lampang a nih tawh avangin ‘zl’ (zawnglai) tih chu dah ka duh ta rum rum a. Chutiangin han dah chiah ila chuan, ka hmêl la hmu lote chuan a awmzia an hre lo vang a; mahse, ka hmêl hmu tawhte erawh chu hrilhfiahna hranpa pêk an ngai kher lo vang. Mahse, han dah tak tak dawn ila, mahni mawng hlimna atanga hlim leh zualna mai a ni dâwn si! Aw..... enga’n kher nge ka nu leh pate hi min siam tura an lo inthurual mai le aw....!?

Tleitîr rawlthar chhuak thar apiang hian maw,

Ka pu tiin anka nem min lo hlan;

Ka eih nguar ang chu..

Tawngna mahah, ‘motor leh hmeichhia chu ûm ûm tur a ni lo, a aia tha an lo chhuak zêl’ tih a ni a; mahse, chu chu ka tân thil awlsam a ni ve lo. Mite anga a chhuak thar apiang ban lâwr zung zung thei tur khawpa neih sum leh pai, hmêl hmai leh kum te thlenga uanpui thei ka nih loh avângin a hlui deuh leh un deuh pawh ni se, a la awm chhun zînga a zawna la zawn ka thlang rih zâwk. 

Mahse, engtin nge ka tih leh tawh chuan ang le? A tha leh thalo thlengin tihdan tur  awm ni-a ka hriat zawng zawng chu ka hmang zo vek tawh bawk si a; ‘val hi’ han intih pawh ka zakin ka inthlahrung ta deuh e.

Mite chu ‘Mizo Hnam Pa’ te, ‘India Hnam Pa’ te an ni a, kei ve erawh chu ‘Khawvel Pu’  ka ni hawt mai. Khawi lai samsei emaw hneh theihna tur a nih tâkin tiin zahtheih loh chhuahin tawngkam lamah te pawh theitâwp kan chhuah thîn a, ‘Kohhran upa ang mai, hlem hluam che hian’ tih tawngkam hringtu mai a ni. Ka la pâ tâwk lo a nih te ringin ‘ka pu’  tia min kotu tawh phawt chu an hmaiah ka kutphah, tlangval thankin kutphah tih hriat zet mai hi ka’n bel thlawp mai zêl a; mahse, chu pawh chu, ‘‘I kut a ram,’  min titu tawn phahna mai chauh a ni.

Vawi khat pian ve man rau rauah pawh,

Mahni hraichawi awi lo va,

Val ka fam mai tur hi chu..!

Siamtu hian mihringte hi a siam hian siam chhan a nei a, mihringin dam chhan kan lo nei ta a ni. Mipa khawhar hnêm turin hmeichhia a siam a; mahse, kei chu ka khawhar tizualtu mai an lo ni. A thim zâwnga ngaihtuahna ka hman châng chuan, ‘chi dah tawih’ ngawta hringnun hi thlah liam ka hlau thîn. Mite chu thaibawih leh pahmei te, nuhah tur te an la awm a, kei chu chutiang tur pawh ka awm lo tak zet a ni.

Ka lo piang a, saruak maia lo chhuak ka nih avângin thawmhnaw ngênin ka tap nghal a, ka lo thanglian deuh a, marble leh chewing gum ka awt leh a. Ka lo tleirawl chho a, ngaihzâwng awhna chuan a turin min tur ut ut thîn. Tûnah, vawi li vel ngawt vote  ka thlâk tawh hnu hian chu ka ngaihzâwng awhna chuan min la tibuai reng. A pawi ber zâwk chu nupui ka awt tel hi a ni; dah maia’na!

Hêng ka thil awh te hi vawi khattê mah ka awt hlawhtling ngai lo. Siamtu-ina ‘awhna sual’  a tih hi a dik tak meuh meuh a ni. Kei ngat phei hi chuan ‘awhna sual leh luhlul’  la tihbelh ka duh hial mai.

Hetiang khawp hian ka hringnun zinkawngah hian midangte awt rêng rêngin hun ka hmang dâwn tih hre lâwk ngat ila chuan, ka naupan laia mi lamkhuang rûk tuma a kunga kan lawna ka tlâk teuh deuh tum te khan, a zâra uai tâng tâwk tâwk lovin ka thlah hmak tur hi a nia!

Kei zawng rihsang mual liam ka zuam lo,

Zawng zêl na’ng e, bahsamsei

Tawh phawt chu lên tar ai chuanin..

Pâwl thum kan nih kuma, ‘Bei la, bei nawn rawh’  tih hla kan zir avâng ringawt pawhin beidawn ka la tum lo va, ka puanven ka la sawichhing sauh sauh a ni. Beidawnnain a hneh theih mihring chu an hlawhtling thei ngai lo nia hriain beiseina insiamchawp zêlin ka la zawng mêk zêl a nih hi. 

Siamtu zahngaihna avânga khawngaih vâng tal pawha min lo duh palh te an lo la awm a nih chuan nun hlimna chu a takin ka tawng ve tawh ang. Chutih hunah chuan nau êk leh zun te chuan min bual zeih zuihin miin, “Thaibawih,”  min ti eng ang mahse awlsam takin ka ‘hallellui’  thei tawh ang.

Nula upa(NLUP!) lam deuh leh tharlâm deuh thlengin hriat loh a hleih pawh ka nei ta lo. Ka han chhuak a, hmeichhe hakuh lampang han tawh hian, “Saw saw, Mizoram leh India ramin inremna an ziah ni tlai thim thet theta min lo hnawltu kha a ni maw,’  a tih theih nghal a; hmeichhe sam kir, mitkalh han tawh lehin ‘A, saw chu nizâna i zakthei lo tih paha ka hmaia min bêngtu kha a ni chiang mai,’  a tih theih zêl bawk. Hetiang mihring ka kum zat aia tam an awm hi tu fa lubawk mah hian mak an tih ka ring lo hial a ni. Mahse, hêngte hi min tiphûrtu leh beiseina min siamsaktu atana hmangin, ‘ngaihzâwng chu ka ngah maw le, min ngaizâwngtu an awm lo mai pawh a’  ti chung zêlin ka la zâwng zêl dawn! Mahse...

Saw tu pu nge?

Tu pu mah, Ama tar 

Tiin min sêl e..

Share this

TS Khupchong