KV Paradise

Presbyterian Hospital, Durtlang-a i awm emaw, i kal emaw a nih chuan thlang lamah han hawi thla chhin la, in vâr lianpui mai, Taj Mahal niâwm tak chu i hmu ang. En liam mai mai thei lova i tlawh a nih chuan hmangaihna aṭanga chhuak a nih chian zia chu a chhûnga i awm laia i rilru hnîm ruih khân a nemnghet ngei ang.

Mizoramah chuan hmun romantic (lungrun?) ber a tih ngam hial âwm mang e. Eng pawh ni se, i’n bêlchiang dâwn ang hmiang.

He KV Paradise hi Pu K. Chhawnṭhuama'na a nupui hmangaih êm êm, Pi Rosangpuii Varte hriatreng nana a sak a ni a. Pi Rosangpuii hi November ni 27, 2001 khân motor accident avângin a boral a. Hmachhawp hlimawm tak leh phûrawm tak lo nei tawh sa an nih avângin hetianga a nupui duhtak boral ta hi Pu K. Chhawnṭhuama chuan a tuar na êm êm a. A nupui dam laia khawvêl ram dang fanna tura pawisa an lo khâwl tawh hmangin he in ropui hi a rawn dinchhuak ta a ni.

Pu Chhawnṭhuama chuan a nupui boral tâ chu a ui êm êm a, an in bul lawkah phûm a ni nghe nghe a. A ṭhenrual ṭhate chuan, “Ram i nei zau bawk a, in inphûmna hmun hi a hnai bawk a; thlân in tur mawi deuhvin sa la, chutah chuan sawn rawh,” tiin thurâwn an pe ta zeuh zeuh a. Chuta ṭang chuan Sangpuii lung phun ruala a puala thlân in saka chumi hmun ngeia zalh chu Pu Chhawna rilru-ah chuan a lo awm ta a ni.

Tichuan, eng ang ruangâm nei nge a sak tum tih pawh hmu lâwl famkim chiah lo chungin February ni 4, 2003 khân thlân in sak bul ṭan a ni a. Amah Pu Chhawna chu a duangtu (designer) ni nghâlin Pu Lalchhandama chuan a thachang a dâwl a, head mistiri hna a thawk nghâl a ni.

A tîr aṭangin hriatreng thama mawi leh lian ngeia sak tum a ni a. A hmun ṭhut zau zâwng hi 14,420 sq. ft. a ni a, zau tham tak a ni. Chutia an sak tâk vëkah chuan amah Sangpuii pual mai ni lovin, Sangpuii'n a hmangaih leh a thlâkhlelh êm êm a pasal leh a fate an thih huna an bula zalh chu, Sangpuii pawhin la dam se a thlâkhlelh tak tur a nih ringin mi 16 phûm theihna turin a pasal Chhawna chuan a ruahman lâwk ta a ni.

An han sa chho zêl a. A ruhrel bâka a cheimawina hi hmuh chawpa sak a nih avângin ṭhiata chei ṭhat leh pawh a tam a, chak taka sak theih a ni lo. Sak laiin hming a la nei si lo va, sailungvâra cheimawi a nih bâkah a chung mûm (dome shaped) hian helai vântlâng ngaihtuahnaah chuan Taj Mahal a hriatchhuahtîr avângin, Sangpuii Mahal an tih loh vëk leh Chhawna Mahal ti tein a hminglem an phuah hman a ni. Tin, hetianga in chung mûm hian mosolman tihdân a an avângin râlkhat aṭang pawha miten Kristian hmunhma a ni tih an hriat nghâl theihna turin a chhîp hmun thumah langsâr takin Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim zât Kross pathum dah a ni bawk.

Hming mumal nei lova awmtîr reng theih a ni lo va, Sangpuii vânga sak lo ṭûl ta ni mah se, chhûngkaw thlân in tur a nih tâk miau avângin a hming-ah ‘KV’ tih hi awm ngei se tih chu amah Chhawna duh dân a lo ni ta a. Kum 1988-a chêng nuaih nga chuang sênga he ram hi an nupaa lungrual taka an lei a ni a. Kum 1990, February ni 19-a he hmun hi luah ṭanin, an school hmingah pawh an nupa hnam hming bul, Khawlhring leh Varte lakawpa KV Multipurpose School tih chu an lo phuah tawh a. Chu hming lamtawi chu hman chhunzawm a remchân avângin telh ngei tura ngaih a ni phawt a. Uluk taka rei tak ngaihtuah a nih hnuah ‘KV Paradise’ tih a lo ni ta a ni.

Mizo ṭawnga Paradise han tih hian mi tam tak chuan vânram tihna angah an ngai ṭhîn a. Mahse, vânram thlen hmaa chawlh lâwkna hmun sawina a ni a. Vânram thlen hmaa KV chhûngkua lo chawlh lâwkna tura in sak hming atana KV Paradise tih chu inhmeh hlein a satu chuan a ngai a ni.

Sak chhoh zêl a ni a. Lungphun ni thlengin khawih zeuh zeuh reng a ni a, sak puitlin a nih meuh chuan sikul naupangte tha thawhte nen veka belhkhâwmin chêng nuaih za emaw lai he thlân in atan hian sêngin kum thum chuang zet an sa a ni.

KV Paradise hi hmun awiha sak a nih avângin a panna turin ft 8-a zau, rahka step 67 a awm phawt a. A hmun hi lungrem ft 16 laia sânga rem zâwl a ni. A zâwl chhawrdawh neia siam niin, a chhawrdawh hnuai zâwk hi pangpâr hmun a ni a, a chhuat zâwl hnuaah hian a enkawltu chowkidar quarter fit 30 × 12-a lian a awm nghâl a ni.

A in pumpui hi in thum ang deuhva ṭhen a ni a. A in pui ber hi fit 30 × 24-a zau a ni. A chhuat hnuai tikhuarin kuang thun thlâk theihna tura siam a ni. A chung chiah hi museum a ni a. Tûnah chuan Sangpuii hriatreng theihna tur thilte phlan a ni. A chhâwng chung ber hi Chapel a ni thung.

A in hnihna chu a luhna tawntirh leh a luhna zâwna mi hi a ni a, he in hi kawhawina hmun, watch tower ni nghâl tura duan a ni a. Tlâng thengthaw taka awm a nih avângin khaw hawi a nuamin ram a lang zau hle a ni.

A in pathumnaah chuan tuizêm a awm a. Chumi chungah chuan khaw hawina tur hmun zâwl dang siam leh a ni bawk.

Hriatreng tlâk tura a duangtuin a sak a nih miau avângin theih ang tâwka cheimawi a ni a. A in ṭhut chin zâwl zawng zawngah sailungvâr phah chhuah vek a ni. A kawt zâwlah hian tuikhawhmawi, fountain siam a ni a. Hei hi Kolkata ami Premiere Irrigation Company-te kutchhuak a ni. Tin, electric hmanga cheimawi hna hi Bawngkawn Chhim vênga mi Pi Pawlsangliana'n bul a ṭan a, a hnuah Ramhlun South ami, Dickson Power neitu Pu David Hmingthanmawia'n hmâwr a bâwk ta a ni.

 A hming hi mawi mah se, thlân in a nih miau avângin tam tak ngaihtuahnaah chuan hmun lungchhiatthlâk leh thawpikthlâk anga ngaih a ni ang tih hi a satu hlauh ber a ni. Chu ai chuan, he hmun hi thlarau retheiten Pathian pâwla fianrial an hmanna hmun lo ni sela, thinlung thawpikte hawi thawvenna hmun-ah chang sela, inhmangaihten hmangaih thu an inhrilh tawnna remchâng lo ni zâwk sela tih hi a satu duh leh thlâkhlelh ber a ni. Hla phuah thiam te, thlalatu te, lemziak thiam, thuziak mi te leh a tlawhtu mi dang tute pawhin tisa lam pâwlna leh thlarau lam malsâwmna thlenga an dawnna hmun hriatreng tlâk a lo nih ngei theih nan, kum 2006, February ni 23 khân Pathian hming lamin, lungchim takin KV Paradise chu an hawng ta a ni.

Thlalak chu hetah en tur a awm e.

Tunge ka nih?

* Mi thil ka awt a, neih dân ngawt ka ngaihtuah ṭhîn; chutih laiin mahni thil pêkchhuah harsa ka ti leh ém êm si.

* A thlâwna thil neih hi a nawm ringin ka châk ém êm a; mahse, a thlâwna neih theih hi pakhatmah a awm lo tih ka hre dêr si lo.

* Mi zawng zawng hi ka duhdân leh ṭha ka tihdân anga nung tura ngaiin, ka rêl zawt zawt ṭhîn a; mahse, mi min sawi ve dân tur ka ngaihtuah ngai si lo.

* Mi ṭanpui nana sum neih nei lo leh phal nei hauh si lovin ka duhzâwng lei nan chuan neih loh leh ui réng ka nei dêr si lo.

* Ka nundân leh khawsaknaa midang inrawlh ka hmuh theih loh viau laiin ka duhdâna midang an awm loh hian ka thinrim viau lawi si.

* Mahni intodelh leh thawhchhuah nei miah lovin incheina ka duh sâng fú si a. Chhûngte thawhchhuah sa aiin ka thawhchhuah sa mil tâwk tè tè-a incheiin ka mawi zâwk a ni tih ka hre dér si lo.

* Ka neih, ei leh in leh thil dang zawng zawng hi a thawha thawhchhuah sa vek a ni tih hre reng chung siin hnathawh ka zak tlat mai bawk si.

* Phuba lâk hi hnehna emaw ka tih laiin hmêlma leh buaina a hring a ni tih ka hre dêr si lo.

* Biak Inah ka kal a, thawhlâwma Rs. 20 ka pêk chuan ka neih bâk bâk thawhah ka inngai ṭhîn; mahse, bazara ka kal chuan Rs. 20 lek chu eng thamah mah ka ngai leh si lo.

* Biak In chhûnga darkar hnih vêl ka ṭhutin rei ka ti ém êm a, TV en/computer games khêlh nan darkar hnih chu ka kham leh chuang si lo.

* Bible bung khat pawh ka chhiar peih loh viau laiin thawnthu bu ngaihnawm deuh ka chhiar chuan a phêk tam leh tam loh ka ngaihtuah chang dêr si lo.

* Biak In leh Kohhran thiltihna tura hun ka neih dâwnin, inpuahchah nana kâr hnih vêl tal ka neih loh chuan chawpchilh ka ti a; thil dang ka phûrna deuhah erawh chawpchilh takin ka ti zung zung thei tho si.

* Chanchinbu leh TV-a thuthar an puante ka awih zung zung laiin Pathian thu ka hriatte leh a thiltih makte ka la ringhlel fo si.

* Vânrama hmun chan ka duh viau laiin thleng turin thih ka hreh leh viau bawk si a.

* Engati nge thil ṭha tih hi ka harsat ém êm laiin thil sual tih hi a ṭha zâwk emaw ka tih tlat ṭhin mai le?

Kei hi tunge ka nih teh hrep le aw..?!!

Thil lei i fimkhur ang u

Nikhat chu kan khuaa mi ka ṭhianpa hi a lo riak a, zânah kan titi mai mai a. 3rd year result nghâk lai a ni a, chhûna a thil tih ṭhinte ka han zâwt a. Ani chuan bungbel lampang chi an zawrh thu a sawi a. A ṭhen chu alu leh sawhthing eng ilo channa a ni a, chemte te, bungbel dang dangte chu veng hrang hrangah an zuarkual ṭhin hi a lo ni a.

Ka han zâwt zêl a. Bazar Bungkawn-a office an neih thu a sawi a, an office hming leh awmna tak phei chu mi hrilh lêm lo va. Chutah an thil zawrh dan chanchin min han hrilh ta a. "Kan thil zawrhte hi a man zât kan belchawp ṭhîn a. Cheng 500 manah cheng 2000 te kan bel a, cheng 500 te'n kan titlâwm leh a, mi'n an duh lutuk. Zemabawk aṭanga Saikhamakawn thlengte'n kan hrût a, kan zawrh tirh lamah phei chuan nikhatah a sâng têl kan hlawh thei a, a ṭha ve khawp mai," a ti ta mai a.

A mak ka ti ta viau mai a. He an thil man bel pawh hi an office aṭanga an bel (an pute hova tih) a ni âwm a. An sum ûm luatah mipui an bum hi a lo ni reng mai! Thil dik lo an ti a ni tih chu an hre reng tho vang a, mahse, sum hmuhna hlâwk tak chu an bànsan phal bîk lo a ni ngei ang. Eiru ṭhinte dinhmun chiah chiah!

A tûk zingah chuan eirawng a bawl a. Chawhmeh a siam a, alu a chan dâwn a. "Kan alu channa hi ka'n hmang ang e," tiin a khâwl zawrh lai chu a phawrh a, alu a her a, a awlsam phian a. Nakinah chuan a blade pakhat a lo tla hlawk a. A khâwl chu a thar hlak a ni lehnghâl! A blade dang a vuah leh mai a. Tih chhunzawm pah chuan, "Kan zawrh lai chuan a hman dân leh ṭhat zia fak an hmuhah ngei kan hmang ṭhîn a. A blade hi a ṭhat vak loh avângin a tlâk mai loh nan dîm deuhvin kan her mai a, chutiang chuan mi'n an lei duh lutuk," a ti zui a.

Ka ngaihtuah zui mai mai a, bum kan nawm zia hi! Mahni in lumah awlsam taka lei kan duh a, thil chinchâng kan hre si lo va, kan la chîk peih lo em em zui a. Thil ho deuh deuhvah kan insêngso leh vak vak a. Thil reng reng hi awlsam taka neih leh tih kan duh ṭhin a, hei hian kan chhia leh ṭha hriatna mit a tidel a, ṭûl lo deuh deuhvah kan insèn phah ṭhîn.

He thilah pawh hian a zuartu leh neitute'n thil sual lian tak an ti a, a dâwrtute pawh an fimkhur tâwk loh avangin ṭûl lo takah an insêngso ta vak mai a ni. A man diktak lêta tamin an lei a, rei lo të-ah a chhe ngei dâwn tih lah chu a chiang reng mai si! Chumi ai chuan, an mamawh chu agent/distributor hnênah lei mai se, dâwr pângngai rintlâk tak tak pawh a tam vei nen.

A mipui nâwlpui chu kan fing ve tawh lutuk a, mahse, bum theih a mual mual chu kan lo awm leh ṭhin a. Kan hloh hi mi ṭhenkhatte'n hlêpah an chhiar a. Bum theih tura kan la awm chhung chuan kan ṭhiante'n min kalsan váwk váwk mai dawn a nih hi!