09 May 2016

Khampat khaw sattu la dam awm chhun Pu Liansanga

Khampat khua hi khaw lian tak, in 2000 chuang a ni a; a khua hi Group 4-ah thenin Group 1-ah Zomi leh Falam an awm a, Group 2–ah Mizo leh Kawl, Group 3-ah Thadou leh Khuangsai leh Group 4-ah Hakha an awm a ni. Mizoram lama Mizo kan ngaih dan leh Burma-a Mizo an ngaih dan a inang chiah lo va, anni chuan Chin hnuaia hnam peng hrang hrang zinga pakhatah an ngai a, anmahni Mizo ngei pawhin hnam peng khatah an inngai deuh bawk niin a lang.

Mizo hi in 600 vel an awm a, Zotawng hlir an hmang. Mizo Thalai Pawl unit tha takin a ding a, Tahan lama ‘Zawlbuk’ an tih ang deuh hian, ‘Zamzo’ hi an ding ve bawk. Fire Police an awm a; Mizoram-a kan kangthelhpawl ang an ni lo. An khua a ro avangin kangmei chhuak thei lakah an fimkhur a, chhun lam leh zan lamah mei tihalh thei hun chhung an nei a, chumi hun bawhchhia chu Fire Police-te’n pawisa chawitirin, chu chu an hlawh a ni nghal. Tukthuan hi dar 11-ah an ei tlangpui bawk.

April ni 21-25, 2016 chhunga Burma Chin state khawpui Hakha-a Chin University Students Fellowship hmanpuia MSU kan han kal kha, Khampat bung tlawh tumin Tahan lamah kan haw a. April ni 23 khaw thim hnuah Khampat khua kan thleng a; kan thianpa Muanzuala nutei Pi Engvari (w/o Pu Rodawla) te inah kan innghat a. A tuk April ni 24 zingkarah kan thlen inpa chuan an thenawm hnai lawka awm, Khampat khaw sattu zinga la dam awm chhun Pu Liansanga chu min hmuhpui ta a ni. Khampat-a kalte hi MSU-a kan president PC Lalrinhlua, kan treasurer Benjamin Lalnghaka, kan secretary dang pahnih J. Lalmuanzuala leh Valkima te kan ni.

Pu Liansanga hi kum 82 mi a ni tawh a, a hriatna erawh a la tha hle. Thawhah natna a nei tih loh chu insawiselna dang a nei lo va, a nupui leh a tu leh fate nen an khawsa mek a ni. Pu Liansanga te hi kum 1935 vela Lunglei district Darzo khua atanga pêm chho an ni nghe nghe. Khampat khaw dintu leh sattu an nih avangin a thiante nen kum Khawtlang Thalai Pawl (KTP) chuan an Golden Jubilee tlin denchhenin February ni 10, 2003 khan chawimawina an lo hlan tawh a, certificate-ah chuan hetiang hian a inziak a:

Pu Liansanga hian kum 1952 ah harsatna leh hrehawmna tam tak tuarin, taima tak leh chhel taka KHAMPAT KHAW DINTU LEH SATTU a nih a vangin K.T.P Golden Jubilee Committee chuan a thawhrimna chawimawina, he Chawimawina Certificate hi lawm takin a hlan a ni.
Kum 1952 February ni 9 khan Tahan atangin Khampat bung tlawh pahin leilet siamna tur enin an kal a. Heta kalte hi amah Liansanga bakah a thiante –K. Manliana, Thanghleia, Hmingthanga, Rinliana, Thantlaia, Chhawnkima leh Phira te an ni a, anni zingah Liansanga hi a naupang ber a ni a, kum 16 mi vel lek a ni. Bung bul hnaiah hian Kawl khua a awm a, chuta an lal chu leilet hmun an dil a, ani’n an dilna a lo phalsak a. He lal hi, khaw sattu zinga pakhat Thanghleia te nena Japan ral dova sipai lo tangho tawh an nih avangin tawng pawh an inhre pawh tha a, mi nazawngin an hmuh theih loh laiin anni chuan awlsam takin an duh hun hunah an hmu zung zung thei a ni.

Kawl lalin a lo phalsak angin leilet hmun an siam a; leilet siamna hmun rem taka nih avangin Tahan leh hmun dang dang atangin an pem lut zel a, khua angin a awm chho ta a ni. An khaw chhakah hian Japan ral len laia Japanhovin an siam kawngpui a awm a; tuna a awmna khua an sah tirha an awmna a ni lo va, bung bula khaw din tum kha, inkalpawh zung zung a harsat avangin kawngpui hnaih lamah an insawn chho va, tunah hian khaw lian tak a ni ta.

Khampat khua bakah Khampat bung hian chanchin a ngah hle a. Pu Liansanga leilet hmun ena kal chu zan eng emaw zat an riah hnuah awm tlang nghal mai lovin Tahan lamah an let a, chuta tanga khua kai tuma an kal chuan Khampat bung chu a lo tlu rup mai a. A hma lawka an kala la ding tha pangngai a ni a, an haw hnuah thlipui a tleh lo va, ruah a sur hek lo. A bul vela Kawlho chuan, “In aiawhin kum tam tak a lo ding tawh a, nangni in lo kal tak avangin a huaiin a chhuahsan ta a ni ang,” an ti a. Heta Kawlho hian he bung hi huai neia an ngaih avangin an tihin an serh hle.

Hmanlai kan pi leh pute, he hmun atanga hnawtchhuaktu Shanho chu helai chhehvelah tlem azawng an la chêng a, an tawng hmang pawh an awm tawh mang lo niin an sawi. Shanho hian Burma-ah Shan state an nei a, he state-a mihring awm zat hi kum 2014 khan mi nuai 58 chuang an ni. Khawvel pumah Shanho hi mi maktaduai 6 vel an awm bawk.

Pu Liansanga nupui hi a hriatna a la tha hle a, kan pi leh pute’na he khua an chhuahsan dawna an thurochhiah chu sawiin, ‘Phunbung zarin lei a deh hunah lam ang lêtin vangkhua kan din leh ang’ an tih thu a sawi. Kan pi leh pute thurochhiah angin he bungin lei a deh rualin he hmunah ngei Zofate chu an let leh a, khua an din hial a; hei hi thil mak ve tak chu a ni.

Khampat khaw sattu la dam awm chhun Pu Liansanga nen

Tuna Khampat bung awm hi hmana bung kha a ni tawh lo va; khua an din dawna a tluksawp hnu khan a bulah bung dang a lo zi chhuak leh a. Mahse, chu chuan bung hmasa zawk chu a khan lo hle. He bung hi Mizoram lam atang pawhin humhalh tumin nasa taka hma lak a ni a, committee te pawh an indin hial a nih kha. Chu bung ding thar leha pawh chu tun hnai khan a tliak leh a, tuna bung la awm tak hi chu tê tham tak a ni tawh a, chan alawi kan nei ta lo a ni ber mai.

Pu Liansanga kan kawm hnu hian Mizo Thalai Pawl unit president Pu Zothansanga kan kawm leh a. Ani’n Khampat bung humhalh tuma hna an thawh dan te chipchiar takin min hrilh a. Mizo hmun pawimawh, bung pawimawh tak a nih avangin Mizo Thalai Pawl chuan uluk takin an enkawl a; nakin lawkah harsatna a awm thei tih hriain a hmun neitu nihna (LSC) pawh thuneitu lamah an dil a, kum 2008 khan a neitu nihna chu Khampat Mizote hnenah pek a ni. Nimahsela, helai hmuna Kawl awmte hi sual tak an ni a, neitu nihna an lo dil ve leh a, thuneitute chuan LSC an lo pek thuah ve leh hmiah mai bawk! “A tih ngaihna tak pawh kan hre tawh lo,” tiin Pu Zothansanga hian a sawi.

A hmun tifaia sam faiin MTP hian hnatlang an nei fo va. Hmanni lawkah pawh bung hi Kawlhovin lo halin, chanchin an hriat veleh Khampat MTP te’n an va thelh nghe nghe. Tun hnaiah Mizoram Chief Minister Pu Lal Thanhawla’n a tlawh a, Khampat bung humhalh dan tur te, a bul luiin a dinna lei a ei hêk zel lohna tura retaining wall siam dan tur te a sawipui a; hetianga Chief Minister-in Mizo hmun pawimawh humhalh dan tur a veia hma lak a tum hi thil lawmawm tak a ni. Pu Zothansanga hian CM chunga a lawm thu hahip a lo sawi a ni.

MSU hian Khampat ‘Zamzo’ hruaitute pawh kan kawm nghal a. 1980’-a musical group anga indin an ni a, an hun lain concert te pawh hlawhtling takin an lo buatsaih mup mup tawh bawk. Group member-te hmun dang danga an awm darh tak avangin, Tahan lama ‘Zawlbuk’ an din ang deuhvin vantlang tan an inhmang zui a, NGO angin an ding zui zel a ni. Oxygen bur te an lei a, hei phei chu Khampat damdawiin pawhin an rawn hmansak thin.

Mizote tana bung pawimawh ber, Khampat bung humhalh a nih theih nan leh, a humhalhna atana a bula khaw dintu zinga la dam awm chhun Pu Liansanga kan kawm thei hi a vanneihthlak takzet a, a hriselna a la that lai ngei hian kan cable TV te pawhin interview neihpui nghe nghe sela, a hlu hlein a rinawm. Khampat bung hi tlusawpin, hmuh tur alawi awm tawh lo pawh ni se, Mizote tan chuan a hmun hlutna hi a ngai reng dawn a ni.

(He thuziak ka post-na google account hi ka paih (delete) avangin thlalak ka post tel zawng zawng a bo vek mai a, a pawi tak tak a ni. Pu Liansanga thlalak erawh facebook lamah ka lo dah hlauh va, ka rawn dah tha leh a ni e. Pu Liansanga hian September ni 9, 2018 khan chatuan ram a pan tawh a ni. Last updated — 16th May, 2022).

Share this

1 Response to "Khampat khaw sattu la dam awm chhun Pu Liansanga"

Eng nge i ngaihdân?