Nupui ka nei ṭêp a!

Mi tih dân thîk ni âwm fahranin mahni chanchin chhuanawm lèm loh tak ka'n khûkpui hluai dâwn a ni a. A zirtîr leh he article aṭanga hlâwkna zawng chuan an tifuh êm êm dâwn lo nâin i âwl si a, kei ka lo âwl ve tho bawk si a, he thil hi a lo chhuak ta hlawl a nih hi.

Tlangvala pumpâ han nih ve tâkah chuan lèn reng theih ngawt ni suh, mi'n, ‘tu pu nge?’ min tih ṭhîn avângte pawh a ni ang, beidawn tawh lamah palai tirh ve theihna tur tâwk chu ka hmu ve hlauh mai a. Tlêma tar hnaih tawh lam nula pakhat hian ka mamawh ber chu tlângkam aṭanga lo hriain, hmangaih ni lova khawngaih neiha min neih a duh thu mi rawn hrilh ta dawp mai. ‘Tu pu nge?’ ti hial khawpa beidawn thu lo au chhuahpui tawh, kei ka tân chuan lâwmna vânpui a chim a ni hawt e. A nihna takah chuan ani pawh mite'n ‘tu pi nge?’ an lo tih ṭhin vâng chauh a ni.

Palai chu kan han tîr ve ta poh a. A hmeichhe lam pawhin ba ṭhing hùn reng thu awm suh tiin palaite pawh rem thu an rawn hawntîr ta a nih kha. Rem thu a lêng ta! Fapa mal neihchhun nupui nei tur ka nih vâng nge, ka pa paw'n ran lu kima lawm a tum thu min hrilh zauh nghe nghe.

Chutia biakin banga târmawi a intâr tâk chinah chuan a hmaa inkhâwm ngai hlei lo khan Nilai zân chenin ka ṭhulh ngai ta mang lo va. Hmeichhe inkhâwm pawh ka thîk ta lek lek a! Min thîktu tur chu he khawvêl ram zauva an awm ka rin loh ém avângin chu târmawi chu tu'n an pawhthlâk ka ring lo va.

Ama'rawhchu, suahsual rawngbâwl duh hrim hrimte an awm ṭhin avângin, siam ṭhat theih tawh loh siam ṭhat tuma phêt phêt ai chuan invên a ṭha zâwk e tiin zânah biakin bul langsâr vak lo laiah ka ṭhu tlaivâr ṭhîn a, zîngah insawizawi turin ka tlang nghâl zaih ṭhîn.

Khawlai han chhuah châng lahin mite hian, ‘A rilru hlim lai a nih hi. A lâwm lai alawm,’ tiin hausa cheiin min han chei thla zen a. Kei lahin hmingṭha taka ka tlangvâlna chu khâr ka lo tum rilrûk avângin a bâ talin ka lo tihhlawhtlinsak zêl a, chhûngkaw budget-in a tuar nghâl pang mai.

Inneih ni pawh thla thar ni sâwmpanga a ni dah mai; ni sawmhnih lawihin min la dang a nih chu. Ni sâwmpanga kher kan tih chhan pawh kei leh monu turin kan lo sawi lâwk tawh a ni a, thil dang vak vâng a ni lo - kum khata zan rei ber zân a nih vâng chauh a ni. In chhûng lama chinfel ngai leh ṭûl dang zawng zawng chu kan tifel thawkhat tawh a; ṭhian atân pawh loh theih lohvin ka ṭhianpa pakhat, ‘ka nuamsam si lo va, ka ai mopa-ah lo va ṭang mai ta che,’ tih pawha bu nghut nghut tur chî ka hual rân tawh a. Ani lah chu, ‘lo inzir lâwkna a ni mai alawm,’ tiin châk naménin a lo châk lo va, rilru erawh chuan a pawm zãn lo deuh.

Mo thuam leh zungbun ilo fahran chu peih fel a ni tawh a, inneih sâwmna chenin sem zawh a ni ta. Ka nu vawk vulh lah chu a thau hman loh hlauvin chaw ka'n pêkpui sauh sauh a, chhûngte pawh awm hahdam deuh tawh turin ka ti ve thei ta a. ‘Engkim hi i ropui nan hmang ang che,’ tih zawng zawng ka nei zo a ni ber e. Mahni kutzâla tla na ná nâ chu tiin bâwng pûk tur ka'n zawng a, ka hmu teuh lo! Ramhnuai pilril deuhva tla fâl te a lo awm mial lo maw tiin ka han vâk kual a, ka la hmu ta chuang lo. A tâwpah ka mangang chuan, ‘Mihring hi bâwng sa chauhvin a nung hleinèm,’ ka ti ta ringawt a.

Vânneihthlâk takin mi inphalte an lo lang ṭak ṭak a. Khualkhuaa ka Nutei nupa chuan, ‘Ar chu kan lo tum ve ang e,’ tiin ar kg. 5 hlîr sawmhnih vêl thawh an rawn inhuam ta a nih chu! Kan high school headmaster pawhin a tar a tarin, ‘Mahni naupang hlui te chu kan thlahthlam phal bîk nang,’ tiin a chhûngte phal lo chung a thla khat hlawh mi rawn pe chawt bawk a. Ṭhenawm nuthlawi pawhin a vawk vulh lai, a ṭhan theih loh luat avânga a vulh peih tawh loh, sum li ngawt chu thawh a inhuam thu min la hrilh ta deuh deuh va. Mihlimnu chu ni ila, chawhrualin minute khatah binnga vêl chu ka beih hman ka ring hial a ni.

Chutah chuan hmuh zawh loh hlauh luata kohhrana ka lo inhman ṭhinna chuan rah ṭha a rawn chhuah ta! Ṭhenawm khawvêng leh kohhran pâwl leh pêng hrang hrang aṭang te, tlâwmngai pâwl aṭangtein lawmpuina thilpêk - a sana ang zâwng te, a balṭin leh a puanthuah ang zâwngte'n a rawn luang lût advance zawih zawih a. Hetia khaw khat tlangvâl senior-in nupui senior deuh roh neih ka'n han tum ve ta hi, lêng lai upa deuh thenfaina kawng khat a lo ni bawk nen, khawtlâng pawhin min lawmpui takzet a; nungchang lamah lah thih sak pawh ngam tur khawpa mahni ṭanna lama ṭang huai ngam chî ka lo ni vei rawl nen, lawmpui tlâk niin ka inhre ve viau bawk a. A enga pawh chu ni se, innei tur rau rauvah chuan khawtlâng buaipui ber ka ni hial âwm e.

Mi inphalte avâng liau liauvin sum lam pawhin mamawh a phuhru thei hial a, ka pa'n ran lu kima lawm a sawi pawh kha a tîrah chuan awih vak lêm lo mah ila, politician ṭhenkhatte thusawi ang mai maia a thâmral ka ring ta lo hial a ni. Sa ei thiang leh thiang lo pawh thlu lovin ar, vawk, kêl, ui, bâwng, beram, sial leh zawhtê chena vaihma kan tum a. Ui kan kai tawh a, ‘ui chauh ka kai bîk lo,’ tiin bâwng leh sial pawh in hnuaiah kan thlung rân tawh bawk. Vawk a awm sa a, ar pawh a hun têa rah mai thei niin kêl pawh in hnuaia bâwng leh sial inkârah a bê èl él tawh bawk a. Beram pawh an rawn phur thleng ta.

Lawmpuina thilpêk chu a sum fai ang zâwng pawhin a rawn lût ṭha cher cher ngei mai! Inneih tak tak hunah pawh mikhualte zârah beisei tur dang a la awm cheu bawk a. Theih ni se, nupui neiha eizawn ka duh ta rum rum a. A buhfai ang zâwnga rawn tih nachâng hria an awm vak loh hlauhthàwn thil thu-ah ka ṭhian tur chu, ‘mopa ṭhiana i ṭan dâwn man,’ tiin buhfai bag khat thawh ve turin thu ka pe lâwk sa diam a. He'ng zawng zawng hian inneih zawh hlima tlâkranna leh ṭâm lo thleng tur lak atà mualpho lovin min awmtîr thei dâwn a ni.

Moneitu tur lam kan phûr a, a chhuahtu tur lam pawhin an fanu senior tawh ém avânga mi dang tâna han chhuah mai chu inthiam lo deuh mah se, chumi rilru chu dahṭhain hlim leh khawhar tak chung si-a inthlahliam an lo tum ve mêk bawk a. ‘Nghahhlelh’ awmzia dik tak chu a practical-a hrilhfiahin kan awm ta a ni ber. Hrilhfiahtu chu fakin awm rawh se. Fak rawh u!

Inbuatsaihna a puakkeh ta!

Zîngkara fatu ho vawk talh ngêk rawng rawng chuan min tiharh hma hle a, mu leh tawh lovin ka inperh tho nghal at a. Ka intihfai sawk sawk hnuin thingpui ka in leh khawlh khawlh a, he ni na ná nâ hi chu ka ni atana ka lo hauh lâwk ve ngat a nih avângin ka che vêl rëng rëng pawh a dawhkân mawi kîl chêt zaih a. Theih ang anga fatute ka puih láwp lâwp hnuah chhûn lama ka thawmhnaw  hâk turte chu ka nâwt mar leh sauh sauh va. Inlêng neuh neuh nen kan zîng rîk ta nuaih nuaih mai a ni.

Ka helhhawlh ve deuh nge ni, ka awm hle hle thei ta tlat lo pek a. Ka nu nen kan lo innei lem lem vêl thùl! Ka awm dân tur leh tih dân tur thlengin  min hrilh mawlh mawlh a ni ber mai. An fapa mal neihchhun hi ka mualpho ang tih an hlau va, mi dangte aia hniam bîk, ṭhing bîk, mâwl bîk, chhâw bîk ka nih mawlh an hlau a ni. He'ngte avâng hian, ‘ka chhûngte hian min lo va hmangaih êm!’ ka ti thei ta a ni.

Tûkṭhuan chu khualkhua aṭanga lo kal, chhûngkhat hnaivai deuhte nen kan ei khâwm a, ka Nutei ar rawn ken kg. 5 pathum ngawt chu kan talh ṭhawt a. A hausak ren rual loh a ni bawk a, chawhmeh rëng a ṭha; chaw rëng a tam a, puar el euhva ei tham a awm. Mahse, kei ta pek chu, ka ei leh hlei thei hauh lo va. Ka tho thuai a, ka inbual ta sar sar a.

Inkhâwm chu dâr sâwma ṭan tur a ni a, dâr riat leh a chanve-ah chuan ka thawmhnaw hâk tur nen ka inpeih at tawh! Rawn lang vat tura ka ngaih ka ṭhian tur chu a la rawn lang lo va, a buhfai thawh tur a la ngaihtuah ni hmiang tiin tûna tih tur chu nakina tihah ka khêk ta ringawt a.

Inkhâwm dâr hmasa chu dâr sâwm-ah a rawn ri ta ral ral mai le. Dâr dang a ni lo, tlangvâl senior, mite'na, ‘Tu pu nge?’ an lo tih sup sup tawh nupui neihna dâr ri ngei a ni. Aw, a va mawi êm! Inneih ni êm êma tlai chu a ṭha lo ve tiin ka chhûngte nen chuan kan chhuak ho va. Chhei le! A lawi dâwn e.

In kan chhuahsan chiah tihah chuan kan high school headmaster chu hmanhmawh zetin a lo tlân hlawk hlawk a. Kan bul a rawn thlen chuan in chhûnga luh leh lawk a duh thu a rawn sawi a; ngaihṭha chiah lo chungin kan lût ho leh ta dial a. 

“Min lo hrethiam ula, tlang takin han sawi nghal mai ila; monu tur chu nichin mai khan lungphuchâwlin a thi!”

Ka khawng nghâl zawt a. Pâwna fatu ho, engmah hre lova ri nuai nuai kârah khawvêl chu ka hmu double nghâl ṭhawt ṭhawt bawk a. Ni hnih kal tâa kan nupa chuam bîk tura ka siam, ṭhutthlêngseiah chuan rem lo zetin ka ṭhu hnawk a.

Ka ṭap ta ruah ruah a.

Thubelh: Hei hi ka lehkhabu hmasa ber, 2009 kuma kan tihchhuah tâk, 'Hmangaihna Tuboh'-a a bung tâwp bera mi lakchhuah, siam rem a ni e.

Share this

TS Khupchong