Pu Arro-Khuanga hi a tam zawk chuan kan hre lo maithei a, a kum upa lam erawh chuan in hre ngeiin ka ring. Pathian thu hriltu ropui tak a ni. A chanchin kimchang rawn post ka tum lo va, a ngaihnawm lai ṭhenkhat ka rawn dah mai zawk a ni.
Pu Arro-Khuanga hi a hming diktak (lai ah hming) chu Khuangringvunga a ni a, kum 1888 July ni 21-ah Khuangleng khuaah a piang a, a pa chu Sellaia a ni a, Tlau hnam a ni. Kum 1911 (?) khan Tawii nen an innei a, fapa hlir pathum an nei. Kum 1960 August ni 15 khan Lailak khuaah a boral.
* A khaw pakhat, Arro hi tuna a hming kan hriat tâk a put phahna chhan a ni. Mizote chu hming bunga inkoh kan chîng a, ani pawh hi Pu Khuanga ti-a koh ṭhin a ni a; (zeldin thuin) Arro khuaah hian Pu Khuanga dang an awm ve avangin a hriat awlsam nan Arro-Khuanga tiin an ko ṭhin ni awm tak a ni. Kum 1935 (?) khan Lailak khuaah an pêm a. Lailak-a an awm hnu pawh hian Arro-Khuanga ti-a koh a la ni reng mai a, "Lailak khuaa awm ka ni tawh a, Arro-Khuanga ka ni tawh lo ve; 'Lailak-Khuanga' min ti tawh rawh u," a ti ṭhin!
* A hun tawp dawn lamah khan Tuichangral-ah Pathian thu hrilin a vak a. Bawktlang khuaa a awm laiin khua aṭanga mel khat dawn laiah fianrial ṭawngṭaina hmun bik a nei a. Chu hmun chu hmun rem lo tak, awih tak a nih avangin khua aṭanga a hnaih ngaihtuahin mihring leh ran pawhin an tlawhpawh zen zen loh khawpa hmun fianrial a ni. He lai hmunah hian thingphur leh dai vakte'n ṭawngṭai thâwm leh zai ri an hre ṭhin a, a ruka an han en nâk chuan Pu Khuangrivunga a lo ni reng mai a. Keifang kung ṭha tak tlukar khamphei dú maiah hian a lo awm a. A changin a ṭhu a, a changin a ding a; maimitchhing chungin a ṭawngṭai a, hla a sa thùl a. A hmutute'n mak an ti hle. Chuta ṭang chuan chu Keifang kung chu 'Pu Khuanga Keifang' an ti ṭhin.
* Pa hmelṭha tak a ni bik lo va, pumruaah chuan pà tâwk tak, ti deuh terh turh lam hi a ni a, pa pian nalh a ni lo. A hmai pawh Mizo hmai ve tak, hnar lian ṭawk deuh hlur nei a ni. A hmel chungchangah heti hian a ti.
"Darthlalangah ka han inen ve a, ka hmel chu lasai ang pûn hi a lo ni mai a. Ka hmel chhiatzia ka han hmu chu ka lawm a, ka ṭap ka ṭap ta mai a," a ti! A lawm chhan an han zawh chuan, "Ka hmel chhiat hi ka himna, ka kulhpui a ni. He thil avang hian nuthlawi lakah ka him a, mipat hmeichhiatna sual thlemna lakah ka him phah a ni. Lalpa chuan himna kulhin min hual a lo ni reng a, him takin vanah min paw kai dawn a ni," tiin a lo chhang ët!
* A awr hi a puar deuh va, chu pawh chu, "Pathian malsawmna ka dawn a nih hi," a ti mai! A beng pawh tlemin a chhêt deuh a ni awm e. Hemi chungchangah pawh, "Ka bengchhet hi ka lawm a ni," a ti a, a chhan an han zawh chuan, "Ka bengchhet hi ka zaidam phah a ni. Bengvar pangngai ni ila mite thusawi zawng zawng ka hre pha vek ang a, thinurna tur a tam ang. Ka bengchhet avang hian tam tak ka hriat loh a awm a, ka zaidam phah a ni," a ti ve tlat!
* A nupui a sûn a, mitthi ngaih leh lunglen chungchang an sawipui thei miah lo! Ni khat chu khualkhuaa a ṭhian pakhatin a nupui thih chungchangah a rawn tlawh a, "I nupui lah i sûn ta mai a, a pawi ngei mai," a han ti ṭan chauh va, "Kan duhtakte'n thihna luipui an kai chuan a lawmawm e," tiin a lo chhang daih. A ṭhianpa chuan, "Teh daih a!" a han ti a, ani chuan, "E, teh daih nang le.. 'Chu in mawi takah chuan ṭhenna thu reng kan sawi tawh lovang' kan la ti dawn alawm le," tiin dam duai hian a lo chhang zui leh a, a ṭhianpa chu a hrilhhai letling hial!
* Thuhrila a vahnaah vawi khat chu UPC baptisma changin a lo inhnîm ve mai a, kohhran pawhin a rawngbawlna an chawlhtir lailawk hial a. Chutih lai chuan inhnimphuma baptisma a chan mai chhan an zawt a, "Thlarau Thianghlim channa a ni e an ti a, Thlarau Thianghlim hmuh beiseiin ka inhnimtir ve mai alawm le. Engmah pawh chu a lo ni chuang hlei lo va, kohhranin a ngaihua ang tih pawh ka lo ngaihtuah lo atin ni," tiin a lo chhang!
* Haflong tlâng a pan ṭumin Silchar-ah thu sawi a tum a, "Vai ṭawng i thiam si lo va, Silchar-ah chaw eina i hre dawn em ni?" an ti a. Ani chuan, "Kan hla sak ṭhin pakhatah 'Nitin ruai ropui a ṭheh' tih a nih kha. Engah nge chaw ei turte chu ka hmuh loh vang ni?" tiin a chhang a. "A nih leh, ṭawng pawh i thiam si lo va, engtin nge thu i sawi theih ang?" tiin an zawt leh a, "E, Lalpa'n ṭawng tinreng a thiam alawm," a lo ti leh mai a ni. A sawi ang ngeiin a kalna apianga chaw eina turah a buai lo va, ṭawng lehlin a ṭul hunah letlingtu a hmu zel bawk.
* Vawi khat chu an ṭhenawmpain a buh a lo ru a. Chu chu Pu Khuanga'n a han hriat chuan amah zawk kha a inthiam lo em em mai a. Kho lian khatin a zêma mi buhhum a rût lawk a, a ṭhenawmpa inah chuan a chawi lut a. "Ṭhenawmte ei tur nei lo, buh rûk ngai khawpa manganga in awm ka lo hre lo chu, ka thiam lo lai let der a ni," ti-a ngaihdam dilin a buhhum chawi luh chu a pe ta a ni.
* Sawma pakhat chauh Pathian-in a hauh hi chu pek loh aiin pek a awl zawk a ti ṭhin! Mi ṭhenkhat chuan, "Buh a thar tlem em a, a pe ṭhin a nih hi; han thar tam ve se pek harzia a hre mai ang," an ti a. Buh a thar tam kum a lo thleng a, a lo pe thei na meuh mai! Ṭîn thum dawng êm-in a teh a, teh sawm zelah teh khat chu Pathian tan a dah hrang a. Êm-a teh tham a nih loh hnuin kho-in a teh leh a, kho sawmah kho khat zel a dah hrang leh a; kho pangngaia teh tham a nih loh hnuin faikhiat (kho-tê)-in a teh leh a, faikhiat sawm zelah faikhiat khat a dah hrang leh a, chutiang chuan a teh ral raih ṭhin! "Lei ram ka hual bawk ang, van ram ka hual bawk ang," a ti veng veng ṭhin.
* Roman Catholic kohhran chuan an pawla tel turin an duh hle ṭhin a, "Keini hi a bul ber kan ni a, nangni zawng a ler leh a peng mai in nih hi, kan pawlah lo tel ve mai rawh," tiin an sawm a. Ani chuan, "Nangniho lah hi in bul mawlh hi in chhuang a. Thlaite pawh hi a bul ai chuan a ler a ni kan chhawr zawk ni. Buhte pawh a lera a vui hi a ni kan ei zawk ni. Vaimim pawh hi a lo ṭhang lian a, a kung aṭanga peng a vui hi a ni kan ei zawk ni; a bul leh a kung chu eng atan mah kan hmang hleinem," a lo ti thën!
* Salvation Army-te hi 'kan sipaite' a ti ṭhin a, chutia a ti fo chu Salvation Army-a mi ṭhenkhatte chuan an ngaimawh deuh a ni ang, "Kan sipai te' min ti fo mai a, in sipai kan ni rawk rawk em ni le?" an ti a. Ani chuan, "Chhandamna sipai in inti a ni lovem ni? Keini chhandam kan ni si a, nangni hi kan sipai in ni mai lawm. Kan Lalpa hian hmun hrang hrangah sipai a dah a, a thlamuanthlak teh e. Mahse, kan sipaite hi in lo rual ve ta dem dem a, mahni sipaite pawh kan hre kim seng ta lo cheu a nih hi," tiin a lo chhang thën!
* Salvation Army pawl chungchangah vek hian Rev. Chhuahkhama'n, "Pu Khuang, Salvation Army-ah i ṭang elo?" a ti a. Ani chuan, "Ṭang e le. Salvation Army chu chhandamna sipai tihna a ni in ti a, chhandamna sipai chu ka ni sa reng alawm. Mahse, Pu Kawlkhuma teho ang hi chu ka ni ve lo, anniho hi chu tukkhumvilik ka ti mai!" tiin a lo chhang! Pu Kawlkhuma — Mizoram-a Salvation Army dintu. Tukkhumvilik — Sava hming.
* Baptisma chungchang hian inhnìm sawi mawitute nen an inhnial a ni awm e. Pu Khuanga chuan, "Thirdeng hian thir pawh hi a chhia apiang a nia a hnìm nasat ṭhin ni. Hriamhrei thir ṭha lo pawh hi thirdengin a pumin tuiah a hnîm burh ṭhin a, thir ṭha erawh chu a zu hnawih zeuh chauh va, a tâwk a ni," a ti a, a hnialpuite an dang hneh hle an ti!
* Champhai Assembly (Synod) inkhawmah Pastor nemngheh ṭawngṭaisaktu-ah an sawm a. A ṭawngṭai hmain, "Thu tlemte ka'n sawi ang e," a han ti chu khap chi a ni tawh si lo va, a sawi sei an hlau khawp mai a. "Pu Khuang, tawi deuhvin aw.." an ti ṭalh hlawm a. Ani chuan, "Pastor-te u, sawma pakhat pe turin kohhrante va nawr ngawt suh u. Pathian thu ṭha tak hi tui takin sawi ula, mite'n sawma pakhat chu an pe mai ang. Nula hmelṭhate pawh hian 'min rim rawh u' an ti hleinem. Tlangvalte'n an hria a, an rîm mai a ni. Ṭhihnâ leh ṭhivalte pawhin 'ka mawi e' an ti lo; a mawi tih an hria a, miin an awrh mai a ni," a han ti chu mipuiin an làwm kher mai.
Chutah a han ṭawngṭai ta a. "Aw Lalpa, he'ng kan Pastor-te hian i ram thil aia anmahni inhai vur khawvel thil an ngaihtuah phawt chuan an rawngbawlna malsawm hauh suh ang che. I rawngbawl hna an ngaihtuah ber a nih erawh chuan nangin an rawngbawlna malsawm ang che," tiin a han chham leh ta a ni.
Source: Hranghlui Pahnih by C. Sangzuala
Source: Hranghlui Pahnih by C. Sangzuala
Mi maksak leh mi bik hi an lo awm chiang a ni. Thil dik nisi, huat theih mang si loh hian; an nunphung leh chezia a awm fo mai. Heng hi mi bik an ni. A ngaihnawm khawp mai.
ReplyDeleteArro Khuanga chanchin an sawi hi hmanah ka hre tawh a, amaherawhchu hetianga chiang hian ka la hre ngai hauh lo. A bengvarthlak hle mai. Pu Chawngkhupa te pawh min tihrechhuak rum rum mai. A ngaihnawm e.
ReplyDeleteA ngaihnawm kher mai. Ka chhiarchhuak dap mai.
ReplyDeleteA kung bul aiin a lera a rah hi ni e, kan tlan ber chu a lo ni thin zawk. A lo va fingin a lo va chhang thiam tak em.
Pawl thenkhat hian inhnimpil hi kan ngai thutak a, mahse a pawimawh ber chu Water hi a ni reng reng lo; water avanga Thlarau Thianghlim chan beisei an awm anih chuan an ti sual chhiava chiang khawp ang le.
A thenawmpa buh rutu laka a rilru puthmang khi a ropui kher mai.
@lra, ni e tiraw.. Mizo zingah pawh hetiang chi hi sawi tur an lo awm nual tawh reng a nia.
ReplyDelete@dina, a hming mai chuan ka hre rii riai chauh va, ka thu lakna atangin chiang lehzualin ka hriat theih phah ta a ni. A ngaihsanawm khawp mai.
@caribou, chu chu alawm, a nundan leh cheziaah ngaihsanawmna leh entawntlak a tam lutuk ringawt. Ka mi ngaihsanzawng tak a ni.
Hmelchhe deuh deuh hi tawngthei er-awr tak anni duh phian asin :P
ReplyDeleteA chhiplam zel a duh thin chuan rawn tlak vak anih loh hmel te ka ti mai mai a hairehai :P
Chemtatrawta nen inkawm sela an inhmeh ngawt ang a :D
Hahaha.. Pu Hv, teh zëk a che!
ReplyDeleteHmelchhiat a hmang tangkai tlat mai..!! MI dangdai bik leh ngaihsan loh theih loh a niin ka hre ve tlat.
ReplyDelete@Beethugs, nia mawle.. A fakawm. A kim lohnaah a vui lo va, a thatna leh tangkaina sawi tur a hre em em mai a, a ngaihsan loh theih loh.
ReplyDelete