Hmangaih Lehkhathawn

To,

Duh leh hmangaih ber leh ka zah ber, ka phuhkhum hnu

Ateii

A hmasain he khaw duai tak hian he lehkha hi ziak lo thei lo turin min tur chhuak ta a ni ber. Sap thufingin, ‘Hunâwl leh thluak-âwl chu setana workshop’ a lo tih angin setana workshop ka nih mai loh nan he lehkha hi ka ziak a, khawngaih takin min lo chhiar chhuahsak hram turin ka inngaihtlâwmna leh ngenna tuifâwnte chu i lamah ka rawn theh phei e.

En teh Ateii, he khawvel leh hringnun hi ka ngaihtuah kawp châng hian eng vânga min lo duh mai nge maw i nih ka ti ṭhin. Sum leh pai leh chhûngkaw khawsakah te, hmel leh ruangâmah leh, nungchang leh chezia thlenga min en lova min thing chhuak nalh hi fing ka ti ru riau che. Hemi kawngah kher chuan tluk lo che ka inti kher mai! Min lo duha, min lo hmangaih thei mai hi ka lawm lutuk a, ka lawm telh telh a, ka lawm nawn awn awn a, lawmna luipui luang nghe nghe teh se a......seh maia!

‘Chunglêng savate’n bu an nei a, leia sihalte paw’n kua an nei; sarèp chenin tûl an nei a, mihring fapa erawh chuan kawppui ka nei lo’ ka lo tih tawh kha i hria ang a, kha kha dâwt mai changin tlángkam mai a nih ka va ring ta em! Aw...ka va han hmangaih ngawih ngawih che ve le aw... Hmangaihna tehna hi hmarcha ni sela chuan ka hmangaihna che chu hmarchapui a ni mai!

Ateii, mite’n i hnênah eng nge a ni min tih? Hmangaihna chhîpchhuan vû vû a tlu leh khut ṭhin chu min ti ém lo’ng chu maw? Rul pawh hi a tleng a tleng chuan a tâwpah a kuaah a lut ṭhin. Rul ni ila, nang a kua ni bawk la! Hrâm tlahawlh min ti âwm, mahse, thinlung leh tihtakzetin i thinlung kawngkhar ka rawn kik nawn leh e ka tihna mai chauh a ni si.

Ateii, kan inhmuh leh hmasak berah chuan min han en vang vang la, min iai a nih chuan min hrilh la, ‘dawtsawi hmang’ ka ti ang che, ka iaiawm si lo va! Kei pawhin ka en vang vang ang che a, ‘hmelṭhatë’ ka ti ang che — a theih hram chuan. Tichuan, tu pawi mah sawi lovin kan thidang dûn leh dawn nia. I hmangaihna kha min hlàn nawn leh la, khawvel hi eng vanga siam nge tih chhànna chu nang leh kei hi pêkin kan awm dawn zu nia!

Ateii, min ṭhen miah suh aw... Ka duh miah lo a nia. Bâkah hetiang inṭhenna tih vel hi chu mahnia thu lo tihtlûk ngawtna chî a ni lo, kan inrâwn ang a, kan ngaihtuah dun tur chî a nia. Ṭhenkhat chuan mahnia thu an lo tihtlûk ṭhin avangin a hnu leh zelah pawh an buai phah fo ṭhin a nia. Inṭhen hi chu a inngeih lohthlâk bâkah a induh lohthlâk a, a inhmuhsitthlâk ém mai.

En teh Ateii, ka hringnun lehkhaa thu i rawn ziah ni aṭang khan e...ka chhia leh ṭha hriatna te’n, ‘â rawh’ min ti asin. Tichuan, ka â a, tûnah ka fing leh ta! Tifingtu leh tihfina awm chu fakin awm rawh se! He khawvelah hian Chhandamtu kha misualte lam tura lo kal a ni a, kei erawh chu nangmah lam tura lo kal ka ni.

Eng pawh ni se, i hmangaihah chiang la, hmangaihna chu ka pe thei reng ang che. I rinawmna kha leiṭhaah te, lei pan hmun leh pialtlépah te tibaw suh. Hnimhlîngnei hmunah thehthang bawk hek suh, a neitu bulah ngei dah ang che. Tichuan, nun hlimna chu midang tàah i ngai bîk lovang. Inchhuihpalh avanga tlûk kher tur tihna a ni chuang lo a nia.

Ka pentui rawng, zanthim ang maia dum hi i ning tawh ang a, mit khap fuk fuk chungin i chhiar ri bul bul ang tih hlauhthàwn thil thu-ah ka titâwp hmuk e.

I tâna ziaktu rinawm

Mamma

Hei hi thla thar April thla (a theih chuan)-a ka lehkhabu tihchhuah tur, Hmangaihna Tuboh-a lehkhathawn pakhat ka rawn la chhuak a nih hi! Ka han thâwttir lâwk a ni e.

Nupui ka nei ṭêp a!

Mi tih dân thîk ni âwm fahranin mahni chanchin chhuanawm lèm loh tak ka'n khûkpui hluai dâwn a ni a. A zirtîr leh he article aṭanga hlâwkna zawng chuan an tifuh êm êm dâwn lo nâin i âwl si a, kei ka lo âwl ve tho bawk si a, he thil hi a lo chhuak ta hlawl a nih hi.

Tlangvala pumpâ han nih ve tâkah chuan lèn reng theih ngawt ni suh, mi'n, ‘tu pu nge?’ min tih ṭhîn avângte pawh a ni ang, beidawn tawh lamah palai tirh ve theihna tur tâwk chu ka hmu ve hlauh mai a. Tlêma tar hnaih tawh lam nula pakhat hian ka mamawh ber chu tlângkam aṭanga lo hriain, hmangaih ni lova khawngaih neiha min neih a duh thu mi rawn hrilh ta dawp mai. ‘Tu pu nge?’ ti hial khawpa beidawn thu lo au chhuahpui tawh, kei ka tân chuan lâwmna vânpui a chim a ni hawt e. A nihna takah chuan ani pawh mite'n ‘tu pi nge?’ an lo tih ṭhin vâng chauh a ni.

Palai chu kan han tîr ve ta poh a. A hmeichhe lam pawhin ba ṭhing hùn reng thu awm suh tiin palaite pawh rem thu an rawn hawntîr ta a nih kha. Rem thu a lêng ta! Fapa mal neihchhun nupui nei tur ka nih vâng nge, ka pa paw'n ran lu kima lawm a tum thu min hrilh zauh nghe nghe.

Chutia biakin banga târmawi a intâr tâk chinah chuan a hmaa inkhâwm ngai hlei lo khan Nilai zân chenin ka ṭhulh ngai ta mang lo va. Hmeichhe inkhâwm pawh ka thîk ta lek lek a! Min thîktu tur chu he khawvêl ram zauva an awm ka rin loh ém avângin chu târmawi chu tu'n an pawhthlâk ka ring lo va.

Ama'rawhchu, suahsual rawngbâwl duh hrim hrimte an awm ṭhin avângin, siam ṭhat theih tawh loh siam ṭhat tuma phêt phêt ai chuan invên a ṭha zâwk e tiin zânah biakin bul langsâr vak lo laiah ka ṭhu tlaivâr ṭhîn a, zîngah insawizawi turin ka tlang nghâl zaih ṭhîn.

Khawlai han chhuah châng lahin mite hian, ‘A rilru hlim lai a nih hi. A lâwm lai alawm,’ tiin hausa cheiin min han chei thla zen a. Kei lahin hmingṭha taka ka tlangvâlna chu khâr ka lo tum rilrûk avângin a bâ talin ka lo tihhlawhtlinsak zêl a, chhûngkaw budget-in a tuar nghâl pang mai.

Inneih ni pawh thla thar ni sâwmpanga a ni dah mai; ni sawmhnih lawihin min la dang a nih chu. Ni sâwmpanga kher kan tih chhan pawh kei leh monu turin kan lo sawi lâwk tawh a ni a, thil dang vak vâng a ni lo - kum khata zan rei ber zân a nih vâng chauh a ni. In chhûng lama chinfel ngai leh ṭûl dang zawng zawng chu kan tifel thawkhat tawh a; ṭhian atân pawh loh theih lohvin ka ṭhianpa pakhat, ‘ka nuamsam si lo va, ka ai mopa-ah lo va ṭang mai ta che,’ tih pawha bu nghut nghut tur chî ka hual rân tawh a. Ani lah chu, ‘lo inzir lâwkna a ni mai alawm,’ tiin châk naménin a lo châk lo va, rilru erawh chuan a pawm zãn lo deuh.

Mo thuam leh zungbun ilo fahran chu peih fel a ni tawh a, inneih sâwmna chenin sem zawh a ni ta. Ka nu vawk vulh lah chu a thau hman loh hlauvin chaw ka'n pêkpui sauh sauh a, chhûngte pawh awm hahdam deuh tawh turin ka ti ve thei ta a. ‘Engkim hi i ropui nan hmang ang che,’ tih zawng zawng ka nei zo a ni ber e. Mahni kutzâla tla na ná nâ chu tiin bâwng pûk tur ka'n zawng a, ka hmu teuh lo! Ramhnuai pilril deuhva tla fâl te a lo awm mial lo maw tiin ka han vâk kual a, ka la hmu ta chuang lo. A tâwpah ka mangang chuan, ‘Mihring hi bâwng sa chauhvin a nung hleinèm,’ ka ti ta ringawt a.

Vânneihthlâk takin mi inphalte an lo lang ṭak ṭak a. Khualkhuaa ka Nutei nupa chuan, ‘Ar chu kan lo tum ve ang e,’ tiin ar kg. 5 hlîr sawmhnih vêl thawh an rawn inhuam ta a nih chu! Kan high school headmaster pawhin a tar a tarin, ‘Mahni naupang hlui te chu kan thlahthlam phal bîk nang,’ tiin a chhûngte phal lo chung a thla khat hlawh mi rawn pe chawt bawk a. Ṭhenawm nuthlawi pawhin a vawk vulh lai, a ṭhan theih loh luat avânga a vulh peih tawh loh, sum li ngawt chu thawh a inhuam thu min la hrilh ta deuh deuh va. Mihlimnu chu ni ila, chawhrualin minute khatah binnga vêl chu ka beih hman ka ring hial a ni.

Chutah chuan hmuh zawh loh hlauh luata kohhrana ka lo inhman ṭhinna chuan rah ṭha a rawn chhuah ta! Ṭhenawm khawvêng leh kohhran pâwl leh pêng hrang hrang aṭang te, tlâwmngai pâwl aṭangtein lawmpuina thilpêk - a sana ang zâwng te, a balṭin leh a puanthuah ang zâwngte'n a rawn luang lût advance zawih zawih a. Hetia khaw khat tlangvâl senior-in nupui senior deuh roh neih ka'n han tum ve ta hi, lêng lai upa deuh thenfaina kawng khat a lo ni bawk nen, khawtlâng pawhin min lawmpui takzet a; nungchang lamah lah thih sak pawh ngam tur khawpa mahni ṭanna lama ṭang huai ngam chî ka lo ni vei rawl nen, lawmpui tlâk niin ka inhre ve viau bawk a. A enga pawh chu ni se, innei tur rau rauvah chuan khawtlâng buaipui ber ka ni hial âwm e.

Mi inphalte avâng liau liauvin sum lam pawhin mamawh a phuhru thei hial a, ka pa'n ran lu kima lawm a sawi pawh kha a tîrah chuan awih vak lêm lo mah ila, politician ṭhenkhatte thusawi ang mai maia a thâmral ka ring ta lo hial a ni. Sa ei thiang leh thiang lo pawh thlu lovin ar, vawk, kêl, ui, bâwng, beram, sial leh zawhtê chena vaihma kan tum a. Ui kan kai tawh a, ‘ui chauh ka kai bîk lo,’ tiin bâwng leh sial pawh in hnuaiah kan thlung rân tawh bawk. Vawk a awm sa a, ar pawh a hun têa rah mai thei niin kêl pawh in hnuaia bâwng leh sial inkârah a bê èl él tawh bawk a. Beram pawh an rawn phur thleng ta.

Lawmpuina thilpêk chu a sum fai ang zâwng pawhin a rawn lût ṭha cher cher ngei mai! Inneih tak tak hunah pawh mikhualte zârah beisei tur dang a la awm cheu bawk a. Theih ni se, nupui neiha eizawn ka duh ta rum rum a. A buhfai ang zâwnga rawn tih nachâng hria an awm vak loh hlauhthàwn thil thu-ah ka ṭhian tur chu, ‘mopa ṭhiana i ṭan dâwn man,’ tiin buhfai bag khat thawh ve turin thu ka pe lâwk sa diam a. He'ng zawng zawng hian inneih zawh hlima tlâkranna leh ṭâm lo thleng tur lak atà mualpho lovin min awmtîr thei dâwn a ni.

Moneitu tur lam kan phûr a, a chhuahtu tur lam pawhin an fanu senior tawh ém avânga mi dang tâna han chhuah mai chu inthiam lo deuh mah se, chumi rilru chu dahṭhain hlim leh khawhar tak chung si-a inthlahliam an lo tum ve mêk bawk a. ‘Nghahhlelh’ awmzia dik tak chu a practical-a hrilhfiahin kan awm ta a ni ber. Hrilhfiahtu chu fakin awm rawh se. Fak rawh u!

Inbuatsaihna a puakkeh ta!

Zîngkara fatu ho vawk talh ngêk rawng rawng chuan min tiharh hma hle a, mu leh tawh lovin ka inperh tho nghal at a. Ka intihfai sawk sawk hnuin thingpui ka in leh khawlh khawlh a, he ni na ná nâ hi chu ka ni atana ka lo hauh lâwk ve ngat a nih avângin ka che vêl rëng rëng pawh a dawhkân mawi kîl chêt zaih a. Theih ang anga fatute ka puih láwp lâwp hnuah chhûn lama ka thawmhnaw  hâk turte chu ka nâwt mar leh sauh sauh va. Inlêng neuh neuh nen kan zîng rîk ta nuaih nuaih mai a ni.

Ka helhhawlh ve deuh nge ni, ka awm hle hle thei ta tlat lo pek a. Ka nu nen kan lo innei lem lem vêl thùl! Ka awm dân tur leh tih dân tur thlengin  min hrilh mawlh mawlh a ni ber mai. An fapa mal neihchhun hi ka mualpho ang tih an hlau va, mi dangte aia hniam bîk, ṭhing bîk, mâwl bîk, chhâw bîk ka nih mawlh an hlau a ni. He'ngte avâng hian, ‘ka chhûngte hian min lo va hmangaih êm!’ ka ti thei ta a ni.

Tûkṭhuan chu khualkhua aṭanga lo kal, chhûngkhat hnaivai deuhte nen kan ei khâwm a, ka Nutei ar rawn ken kg. 5 pathum ngawt chu kan talh ṭhawt a. A hausak ren rual loh a ni bawk a, chawhmeh rëng a ṭha; chaw rëng a tam a, puar el euhva ei tham a awm. Mahse, kei ta pek chu, ka ei leh hlei thei hauh lo va. Ka tho thuai a, ka inbual ta sar sar a.

Inkhâwm chu dâr sâwma ṭan tur a ni a, dâr riat leh a chanve-ah chuan ka thawmhnaw hâk tur nen ka inpeih at tawh! Rawn lang vat tura ka ngaih ka ṭhian tur chu a la rawn lang lo va, a buhfai thawh tur a la ngaihtuah ni hmiang tiin tûna tih tur chu nakina tihah ka khêk ta ringawt a.

Inkhâwm dâr hmasa chu dâr sâwm-ah a rawn ri ta ral ral mai le. Dâr dang a ni lo, tlangvâl senior, mite'na, ‘Tu pu nge?’ an lo tih sup sup tawh nupui neihna dâr ri ngei a ni. Aw, a va mawi êm! Inneih ni êm êma tlai chu a ṭha lo ve tiin ka chhûngte nen chuan kan chhuak ho va. Chhei le! A lawi dâwn e.

In kan chhuahsan chiah tihah chuan kan high school headmaster chu hmanhmawh zetin a lo tlân hlawk hlawk a. Kan bul a rawn thlen chuan in chhûnga luh leh lawk a duh thu a rawn sawi a; ngaihṭha chiah lo chungin kan lût ho leh ta dial a. 

“Min lo hrethiam ula, tlang takin han sawi nghal mai ila; monu tur chu nichin mai khan lungphuchâwlin a thi!”

Ka khawng nghâl zawt a. Pâwna fatu ho, engmah hre lova ri nuai nuai kârah khawvêl chu ka hmu double nghâl ṭhawt ṭhawt bawk a. Ni hnih kal tâa kan nupa chuam bîk tura ka siam, ṭhutthlêngseiah chuan rem lo zetin ka ṭhu hnawk a.

Ka ṭap ta ruah ruah a.

Thubelh: Hei hi ka lehkhabu hmasa ber, 2009 kuma kan tihchhuah tâk, 'Hmangaihna Tuboh'-a a bung tâwp bera mi lakchhuah, siam rem a ni e.

Hringnun a mawi!

Vawiin (March ni 15) hi ka piancham vawi eng emaw zahna a ni a, inah nilengin ka inkhung a, ka ngaihtuahna erawh a kal thui em em a.

Facebook lamah ṭhian tam takin duhsakna min hlân a, chu'ng zingah chuan ṭhian hnai tak tak leh a tak ram pawha ka kawm ngeih em em te, site dang leh hmun dang danga ka ṭhian kawm a taka ka la hmuh lem loh te, online-a ka kawm ringawt engtik lai maha hmuh ngai loh tur tih hriat ngawih ngawihte'n duhsak takin ka piancham hi min lawmpui hlawm a. Ka lawm kher mai.

Ka piancham hi vawi khat mah kan la lâwm ngai lo va, ngaih pawimawh zawng leh chhungkaw dinhmun inan loh vang te pawh a ni ang. Mi'n ropui taka piancham an lâwm ka hmuh leh hriat chang hian an awhawm ka ti em em a, a rûk takin ka lo lawmpui em em ṭhin. Mahse, han lawm ve châkna em em ka nei ngai lo.

Rual kan han pawl a, internet khawihna chang kan han hria a. Facebook-a ka luh hnuin ṭum hnih chu ka piancham a lo thleng ta reng mai a. Facebook-a ka ṭhian hlu tak takte hian March ni 15, ka tana ni pawimawh tak mai chu a pawimawhzia an rawn nemnghet sauh sauh va. Lawmpuina leh duhsakna thu tam tak ka dawnte chhiar chungin hlim takin ka piancham ni hi ka hmang liam ṭhin. A lang a pauvin hmangin lawm bung bung thei lo mah ila, ka lawmna a kiam chuang lo va, a hranpaa lawmna hun hmangte pawh ka awt ta lo.

Vawiinah ka rilru-ah thil tam tak a lo thleng a, mahse, ka ziak sei duah lo teh ang. Ka piancham puala thuziak dah ve reng reng ka duh avanga tlem han thai hlek ka ni si a. Ka ṭhian min lawmpuitu zawng zawngte chungah ka va lawm rua em!

Hringnun hi a lo mawi ngang a ni e; a chang changin.

"Ânu, i thi dawn ami?"

A nu chu cancer natna hrehawm tak tuarin a awm a. Damdawiina an beidawn tawh hnuin a kal hun nghakin in lamah an inenkawl a ni.

Ni khat chu a hun tawp a hnai tih hriain a nu chuan a fanu neihchhun naupang të chu a ko va, a bulah a thuttir a. A fanu hmel a en a, a lungngaihna chu thup rual a ni lo. A fanu bulah kum 5 chiah hun a la hmang a, a fanu nena hun hman a la kham lo; lungngai lo rual a ni lo.

“Bawihte, ka thusawi hi lo ngaithla rawh aw..”

“Ânu, eng nge ni?”

A fanu chu a ngai të bawkin a nui sen sen a, a nu a en kar a. A nu chu a tawng leh thei ta lo.

“Ânu, i thi dawn ami?”

“Aw.. Bawihte, i bulah hun ka hmang rei thei tawh dawn lo va, ka lungngai em a ni.”

“Ânu, lungngai suh, tihdan ka hria alawm.”

A fanu a en ringawt a.

“Magic ka thiam asin. I thih hnuah pawh i bulah ka awm reng dawn alawm.”

“Bawihte, i la naupang sia, mi rawn zui zel chuan i hah lutuk ang. I bulah ka lo awm zel zawk ang aw.. I thil tih tur chu a that leh that loh ka lo hrilh zel ang che a, i hlim ni leh lungngaih ni-ah pawh i bulah ka awm zel ang a, ka awmpui tlat ang che. Chutih hunah chuan i nu hi ka thi lo tih i hre reng dawn nia.”

An inkuah a, lungngai takin an nui dun a.

A nu chu a thi ta a. A fanu chu nu tel lovin a seilian a, thil sual leh tha lo a tih dawn chuan hmana a nu’n a thih dawna, “I thil tih tur chu a that leh that loh ka lo hrilh zel ang che..” a tih te, “I nu hi ka thi lo tih i hre reng dawn nia,” a tih te kha a hre reng a. A nu chuan a awmpui ta zel a.

Thlêmna do harsa tak a tawh chang chuan hmana a thusawi kha a bengah a lo ri leh thin.

“Ânu, i thi dawn ami?” tih chu.

Pafa

A pa chu a hnathawhna hmun aṭangin chau takin a lo haw a. A chauh em avangin a âw pawh a vînin a meng pawh a sen deuh rúm a. A fapa chuan a pa lo haw chu làwmin, "Ka pa, darkar khatah engzât nge i hlawh?" a lo ti a.

A fapa hnen aṭanga a zawhna hriat beisei ngai loh a ni. "Ka fapa, mi lo tibuai lo teh. I nu'n a hria, va zâwt mai rawh. Ka chauh em hi," tiin a lo chhâng a.

A fapa chuan, "Mahse ka pa, nangma mi hrilh ngei ka duh a ni. Darkar khatah engzât nge i hlawh?" a han ti leh a.

A pa chuan nin hmêl zet mai hian, "Dollar sawmhnih," a ti ta a. A fapa chuan, "Ka pa, ka lâwm e. A nih leh dollar sawm min lo pûktir ta che," a han ti leh a.

A pa ngaihdan a ni ta lo, "Ka fapa, eng atan nge i tih? I hriat duh i hre tawh a, va mu la, min lo tibuai tawh suh ang che," a ti ta hlur mai a.

A fapa chuan lungawi lo tak chungin a kalsan ta hnà hnâ a.

Nakinah chuan a fapa chuan eng emaw lei duh a nei a nih ringin a inbengdai thei ta hrâm a. A fapa mutnaah a va kal a.

"Ka fapa, i muhil tawh em?"

"Muhil lo ve ka pa. Engati nge?"

"Kha le, pawisa chu."

"Ka pa, ka lâwm e." tih pahin naupang chuan pawisa chu a la a, a lukham hnuai aṭangin dollar sawm dang a rawn la chhuak a.

"Tunah chuan ka nei daih ta! Dollar sawmhnih ka nei ta!" a ti chûl mai a. A pa chuan mak ti zetin a en a. Chutia a tih zawh chuan a fapa chuan a pa chu a han en a.

"Ka pa, i hun darkar khat mi leitir rawh aw.."

"Zu ka in tawh ngai lovang!"

Krismas urlawkni a ni a, kan hnathawhna lama kan ṭûl deuh avangin ka haw har a. Zan dar 8 veleh ka haw hman ṭâwk a. Bazar-ah ka kual a, ka fapa, kum 22 mi leh ka nupui duhtak thilpek tur ka lei a, in ka thlen veleh ka pe ang a, an va han lawm dawn rua em!

Vur a tlâk avangin fimkhur takin car ka khalh a, nakinah chuan ka hma lam atangin car pakhat, zurui khalh tih hriat zet mai hi chak takin a lo tlan phei a. Kawng sirah ka lo side chungin mi rawn su ta bur a.

Darthlalang a keh ri chhuai a, kawng a nâl avangin ka car chu thui tak a tawlh a, kawng sirah a tawlh liam a. Khawvel a thim ta mup mai. Siren a ri ruai ruai a, mi tawng ri nuai nuai ka hre chhawm a, êng tak mai hian ka mit a rawn chhun bawk a. A vawi hnihna atan khawvel a rawn thim leh riai riai a.

Ka harh veleh chuan ka han hawi kual a. Ka sira doctor lo ding ka hmu a, banga sana ka han en chuan zing dar 9 a lo ni tawh a. Chêt ka tum a, ka ke ka tiche thei hauh lo. Chuveleh doctor chuan, ke-a ka kal theih tawh loh tur thu leh ka hriatna ka hloh ṭhen thu min hrilh a. Ka chhungte an awm hnaih leh hnaih loh ka zawt a, pindan pawna ka harh chhuah hun nghaka an awm thu min hrilh pah chuan, "Merry Christmas!" a ti a, min chhuahsan zui a.

A hnu lawkah tlangval pakhat hi a rawn lut a. A mit aṭangin mittui a lo luang chhuak a. Tunge a nih rëng ka hre lo. Mi rawn pan a, mak ti takin ka lo en reng a.

Râwl chhuah meuhva tap chungin, "Ka pa, ka tihpalh a ni. Zu ka in leh tawh ngai lovang," a ti a.

Nun nan thihna

James-a chuan a bialnu hmangaih em em Janet chu bike-in a phur a, nakin deuhvah chuan a khalh chak ta fua fua hle mai a.

Janet: James, khalh muang deuh rawh. Ka hlau a nia.

James: Bawihte, hlau reng reng suh, a hlauhawm loh ve.

Janet: Ni lo.. Ka hlau a nia...khawngaihin.

James: Min hmangaih thu min hrilh phawt la.

Janet: Ka hmangaih che. Khalh zawi rawh le!

James: Khawngaih takin vawi khat chiah mi han kuah leh ta che.

Janet-i chuan a kuah a.

James: Ka helmet khum hi i la lawk thei em? Nangman khum zawk mai rawh, khalh a tihar tlat.

James-a tih ang zel chuan Janet-i chuan a ti a.

A tuk zing chanchinbu-ah chuan —

"Nimin khan bike pakhat chuan in pakhat a su a, hei hi a brake fail vang a ni. Bike-ah hian mi pahnih chuangin a hnunga ṭhu, a hmeichhia zawk chu a dam chhuak a, a khalhtu a thi."

Khatia kawnga an tlân mek lai khan James-a chuan a brake a thunun thei ta lo va, a brake a fail tih a hre nghal mai a. A bialnu hmangaih em em chu engmah a hrilh duh lo va.

A thlakhlelh em em ṭhin, Janet-i'n "Ka hmangaih che," a tih ri hriain, a damchhunga a hnuhnung ber atana Janet-i'n duat taka a kuah hnuin a helmet chu a hmangaih a khumtir a, a hmangaih nun nan a nunna a hlân a, a hmangaih thih aiin a thi ta a lo ni.

Chutiang bawkin Lal Isua pawh kha kan thih aia thiin kan nun nan a nun a hlân a lo ni.

Engtin nge i tih ang?

Sarah-i chuan a pasal nena kum 11 an inneih hnuah fapa duhawm tak mai a hring a, a hmelṭhain a pa mitmeng a chhûn hle nghe nghe a. Fa nei tawh lo tura an inngaih hnua an neih chauh a nih avang leh, upa lam fa a nih tawh avangin an duatin an hmangaih em em a, an nupa tihlimtu ber pawh a ni.

Mipa naupang chu kum hnih a ni tawh a. Tuk khat chu a pasal office kal tur insiam chuan damdawi bur inhawng a hmu a. Chhuah pahin a chhîn zawng tur leh dahṭha turin Sarah-i chu a hrilh a. Office tur chuan a kal ta a.

Sarah-i chuan zinga damdawi a ei hnua a chhin theihnghilh a ni tih a hrechhuak thut a, a chhîn a han zawn chuan, choka lama a fapain a lo hmuam chu a hmu a; damdawi bur chu a han en leh a, a lo phai duak mai!

Chutiang damdawi chak lutuk, puitling tan pawha tlem të të-a ei chi chu naupang kum hnih mi lekin a lo in phai duak chu niin! Sarah-i chuan a hlauthawng ta hle a, a thin a phu dut dut a. A hlauhthawn ang ngei ngeiin minute 20 vel hnuah a fapa chu a buai ṭan ta a. A ṭap a ṭap a, a tawpah phei chuan biak theih lohvin a awm zui a.

A mangang lutuk chuan damdawiin hnai berah a kalpui vat a, mahse, damdawi kha a chak em vang leh a lo in hnem em avangin doctor-ho chuan a fapa duhtak nunna chu an chhan thei ta chuang lo. Sarah-i chu a mangang em em a, a rilru a nâ a, a hlauthawng bawk a. A fapa thihna avanga a lungchhiatna leh a pasal a hlauhna chu a inzat hial awm e. A pasalin a fimkhur loh vang liau liauvin an fapa neihchhun a thi tih a hriat hunah engtin nge a tih ang le?

Huphurh takin a office-a a pasal awm chu a fapa thih thu a hrilh a. A pasal chuan ngawi rengin phone a dah hmak a, damdawiin lam a pan nghal a. A pasal lo thlen hun a va nghakhlel lo tak em!

A pasal chu a lo thleng ta. Ani chuan hlauthawng tak maiin ṭap chungin a pasal a han en a. Engtin nge a pasalin a tih ang le?

“Bawihi, thlaphang reng reng suh, i bulah ka awm tlat e.”

Nangni la engtin nge i tih ang le?

chuan...

Nakinah chuan…

Politician ka la ni ve ang a, tun angin ka rethei reng bik tawh lovang.

Chutih hunah chuan…

Tuna ka sawiselte ang ka ni tawh ang a, ka lo sawisel ṭhin ang ngawt kha a lo ni lo tih ka hre tawh ang.

A hnuah chuan…

Party hruaitu ka ni ve ang a, a thlen tak tak ka rin loh kha a thleng chho vang.

Ka hruai hunah chuan…

‘Dawtsawi hi sual’ ti-a ka lo vawn ṭhin kha ‘dawtsawi hi game’ tiin ka thlak tawh ang.

Ka tlin hunah chuan…

Mipuite hmaah, ‘Ka tihhlawhtlin theih loh tur ka lo tiam cheu a, a zia lo tak tak a ni,’ ka ti leh mai ang.

Ka tlâk hunah chuan…

Mipui hmaah ngaidam ka dil ang.

A lo fuh ber mai!

Ni khat chu ka nawmsam loh avangin keimahin inah ka awm a, pawn bathlara ṭhut pahin thu ho mai mai ka ngaihtuah a. Kan taksa pêng hrang hrangte hi hmun dang dangah han sawn kual ta ila, a awmna hmun han thlak ila, a buaithlak duh âwm, tih të hi!

Mit hi tûna a awmna aṭang hian tukkhum lamah awm ta zâwk se, a dang zawng hi chu tûna a awmnaah hian awm sela, a buaithlâk ang! ‘Hnung lam aṭanga min chhiatkhum ṭhîntute kan hmu thei tawh ang a, a ṭha viau lo'ng maw?’ ti ngawt ila, kan hmuh theih loh lam, kan hnâr awmna lam aṭangin min la chhiatkhum thei tho dâwn si.

Bus chuannaah driver-in passenger lam a hawi ang a, bus hma lam a en thung ang. Passenger-te paw'n hnung lam kan hawi ang a, driver kan hmu tho vang! A mak hë hû awm mang e! Sam dum ṭhîn tân phei chuan mita tihluh palh a awl ngawt ang. Kan hairstyle mak dân tur chu sawi lo law law ang!

Tukkhum lamah kan khap sak sak ang a, sam zawng zawng hi mithmul a ni nghâl ang a, a pawt kawlh apiang an hmêlchhe tawh ang. Eye-liner leh eye-brow vêl chu hmanna a tam vak tawh lo mai thei. Kan la hmang duh ṭalh a nih chuan a hek ṭha duh mai mai ang chu!

Hahchawlhna hmun atana kan hman, khumlaizâwlah hlei hlei a buaithlâk ang. Kan mut zangthal chuan mit kan delh reng dâwn si a, kan bawkkhum lahin kan thâw a chham mai dâwn si a, saisira mut reng a ngai ang. Saisira kan mut chuan kan hawi lohna lam zel kan hmu ang. Nupa tân hlei hlei a buaithlâk; sawi thui lovang!

Ni chhuak en turin nitlâkna lam hawi a ngai ang a, mittui hru turin tukkhum zût zût a ngai tawh ang. Lungngaih leh làwm avânga ṭah châng hian a buaithlâk àwm. Ṭah nasat deuh châng phei chuan kawr hnung a huh dup ṭhîn ang a, kawr hâk lai thlâk chhén a ngai dâwn a ni. Nuin fa ṭahbelh deuh a hauh dan tur pawh, "Ṭap ṭap teh suh, kawr i neih tlêm têm nen," tih a ni tawh ang.

A nih loh pawhin, tukkhum lama dah lovin kezungpuiah han awm ta sela.. Zum leh hriam kan rah palh ṭhin chu kan hmuh fiah dâwn em avângin kan pumpelh mahna. Mahse, he hmuna kan dah dâwn a nih chuan tûn lai infiamna lâr ber, football hi loh theih lohva a tâwp a ngai! Tunge mahni mita ball pêt peih awm tehlul ang? Ball-boot leh pheikhawk zuartute an khawro ngawih ngawih ang a, chapal hma âwng zuartute an lûn hle ang.

Kezungpui hmâwrah hian mit a awm a nih ngat chuan motor khalha ei zawngtute chuan ṭàm an hmabâk a ni mai! Biakina muthilh hrât deuh tân a ziaawm phian mai thei. Thuhriltuin inrulpuiludin-in thu a sawi ang a, hnuai lam aṭangin a aw a lo chhuak thung ang. Mipui lam paw'n thuhriltu enin bawp kan khai fur tawh mai dâwn a ni. Thu sawi rei kan ngaithei lo zual ang a, thu sawi rei peih pawh an awm tawh hek lovang! Dârkâr chanve pulpit-a inrulpuiludin tur chuan tuarchhel a ngai ngawt ang le!

Loh theih lohvin kezungpuiah tarmit kan vuah fur tawh ang. Hâwkdâk deuh tân hlei hlei a buaithlâk ang. Khawi emaw lai kilkhatah chuan an han inrulpuiludin leh úr ṭhîn ang a. Concert leh eng emaw show neihnaah chuan a tawi deuh bîk nih chuan a vânduaithlâk ngawt ang!

Tichuan, kezungpui hmâwr aṭangin chhas-te kan siai sak sak tawh mai dâwn a ni; romantic mai mai ang chu aw.. Mahse, hetah hian mit mîm zing lutuk tur mawlh mai hi kei ka lungkham! Tûna awmna tura siamtu remruat hi a fuh ka ti thlâwt e.

Mit chu dahsawn a rem lo em mai tiin hnar zawk hi han dah sawn leh dawn ta ila.. Thil dang sawn hauh lovin hnâr hi mawngtam lamah awm ta se, hritlâng hnaptui leh kan hriat hauh loh laia hnap lo chhuak palh, min timualpho fo ṭhîntu hi tlém chuan thup a awl deuh ngei ang; mahse, buaina a titam mai mai a ni.

Hnap hnìt dâwn apianga mawng dawm a ngai fo tur hi a buaithlâk ve hrim hrim a, hnâra thlan awm leh hnap hrûk dâwn apianga mawng hrûk zauh zauh a ngaih dâwn bâkah, pum lam fel zãn loh avânga mawng lamin thâwk a lâk hun a awm lo thei dâwn si lo, kan hnìmhnai dâwn em asin! Tûna a awmna aṭang mahin a rim kan hre hma tih mah nâk alaiin! Inthiara mawng hrûk hian a buaithlâk leh zual ngawt ang. Mawng silna tui kha hnârah a lo lût tel leh ṭhîn ang a, bathroom-ah mahniin kan hahchhiau tuar tuar fo lo'ng maw?

Kan nula hmêlṭhate hlei hlei hi ka ngaihtuah. Dâwrah lotion leh perfume an han lei ang a, a rimtui leh ‘tui loh fiah tur chuan mawng lama an hnim zêl a ngai ngei dâwn a, an style a mawi lo ṭei ṭui àwm e! Chu mai ni lovin, hnap hnìt dâwn apianga kekawr phelh a ngai ziah tur hi buaipui tham a ni. Sikul naupang pawnfèn fêng ṭhîn leh kekawr ha thâwl deuh hnârngul a mawi ang a, kekawr ha tait ṭhîn leh office-a ṭhu nilêng ṭhînte hnârngul chu a mawi lo ve ngawt ang. A chhan chu an ṭhutbet reng dâwn avângin mawi ngaihna thlâwt a awm lo atin ni.

Meizu mite'n an han hnârkhuchhuah ang a, mawng lam aṭangin a rawn khu chhuak thung ang. A ṭûl të-ah lo chuan ṭhut mai mai a rem tawh hek lovang. Hnâr zum tak a awm theih dâwn loh va, a pui a nawiin kan hnâr a pèr thler tawh mai dâwn a ni.

Mit leh hnar sawn a rem lo em mai tiin han dahṭha leh rih ila. Ei leh in leh ṭawng nan bera kan hman, kâ hi i han sawn leh chhin teh ang.

Zak hnuaiah kâ hi awm ta se, kareh mawi lo deuh leh hmui hausa deuh tân chuan thup mawi a awl deuh ang a, a làwmawm duh viau mai thei. Anṭam pâr han zût hian a rem bawk ang, kan zût apiang kha kâ-ah kan barh phei nghâl zung zung mai dâwn a ni. Mahse, a awlsamna aiin a buaithlâkna chu a tam hmel zâwk fú mai!

Hmangaih leh duhberte biahthu hlan hun leh ni a awm ngei ang a, zawi të pawhin ‘ka hmangaih che’ ti mah la, bân phar hrim hrim a ngai. Thihna avânga chhûngte ruang bula kan ṭah hawm hawm hun a thleng thei; chu'ng huna buaithlâk ber tura chu ṭah chhûng zawnga bân phar a ngai tur hi a ni. Kan ṭawng dâwn apiangin bân phar a ngai ang a, thusawi laklawh laia kan lâkthlâk vaih chuan kan bân khân kan kâ kha a hup zêl dâwn. A ṭawng mawh deuh bân a kham nêp deuh ang a, ṭawng duh leh ṭawng thei deuh chu an rethei nak nak viau ang. Ṭawng tam lo tura inzirtir a tihchi phian mai thei.

Nu leh pate'n min hauh ngun poh leh an hah ting. Nu àncheh leh phunchiar deuh chu an chawh hle ang. Hei mai pawh a la ni lo, Kan zaithiamte'n zai paha an zak zâwna microphone an han lek ngàr mai turte hi a hmuhnawm kan ti ang nge a buaithlâk kan lo tihpui viau dâwn? News puangtute'n an news puan paha an bân an phar zauh zauh tur hi an khawngaihthlak tlat! Kan fiamthu thiamte pawh hi a ni tho. An zakhnuai aṭangin fiamthu an han thawh zuah zuah ang a, ngaithlatute pawh an zakhnuai aṭangin an lo nui chhuak huah huah ṭhîn dâwn ta a nih chu!

Taxi driver-in a kut leh lamin a steering a vuan ang a, kawngsîra nula chhe lo zet kal hnênah, “I chuang duh em?” tiin a bân leh lam a'n phar hah ang a! Nula lah chuan, “Duh mai e,” tih pahin a'n phar ve leh hah ang a! An inbiak rei deuh phei chuan an phar tawn zak zak ang a, râlkhat aṭanga lo hmu tân phei chuan an in-bye-bye emaw an ti ngei ang a, an chuang dûn leh daih dâwn si a!

Puipunnaah hian a mak nuai nuai àwm e. Kan phun mur mur ang a, bân kan phar suau suau ang a, ranvulh leh sava tân chuan a hmuhnawm ve duh ngawt ang! Zakkha nei tân a va han hahthlâk dâwn tehlul em! A hranpain zak an nei tawh lovang a, a kâ kha an zak a ni mai dâwn a. An ka a uih viau chuan an zak a uih tihna a ni leh mai ang a, a remchâng letling phian. Chumai bâkah an zakhmul leh an hmuihmul kha a inṭâwm tawh ang a, hmuihmul ziah buai vêl kha an pumpelh thei dâwn a ni.

Misual ber pawh a ri-a kan ṭawngṭai a nih chuan bân phar a ngai ang a, kan tihtak hmêl phian ang. Chutih rualin damlo chauh tak, ‘tui’ ti tur ringawt pawha bânphar a ngai tur chu a buaithlâk lam a ni e - a bân an lo pharsak te a nih ngawt loh chuan. Chu chang a ni nêm, ha nawh dawna ban phar a ngai tur leh zak han nawh zat zat chu, a za duh viau ang.

Nula leh tlangval inngaizawngte tan a va buaithlak dawn tehlul em! An han infâwp dawn ang a, an zak leh an zak an han insîktir ang a, degree 90-a ban an phar vah a ngai ang a, a infawh rei chi loh vang. Kan mi ngei deuhte lei kan chhuah dawn chuan ban kan phar zuk a ngai ang a, mi kan seh dawnin bân kan phar a ngai bawk ang a; kâ chu pahnih kan neih dawn avangin hman thiam lam leh hman thiam loh lam a awm ang a, hman thiam lam bân chu kan phar zin zâwk dawn avangin a sek ṭul ang.

Khawi hmunah pawh sawn mah ila, a rem tak tak dawn chuang lo tih a chiang reng mai. Chuvangin tuna a awmna ngaia a awm hi a ṭha ber a; kan taksa pêng dangte pawh han sawn kual vel ṭhin mah ila, tuna an awmna aia awmhmun ṭha a awm chuang lo. Chuvangin Khuanu'n kan nihna anga min siama rem min lo ruat dan hi a lo fuh ber mai!

Note: He thu hi ka ṭhianpa, C. Lalrinawma nena kan ziah a ni a, tlem siamṭhain ka rawn dah a ni e.